USA torturowały, Polacy pomagali. Wyrok ws. więzień CIA

Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu jednogłośnie orzekł, że Polska naruszyła europejską konwencję praw człowieka, pozwalając CIA więzić na swoim terytorium dwóch arabskich terrorystów. Jednocześnie sędziowie podkreślili, że to CIA ponosi wyłączną odpowiedzialność za przesłuchania i tortury. Z opinii ekspertów zaakceptowanych przez Trybunał wynika, że jest mało prawdopodobne, by polskie władzy miały świadomość, co dokładnie się działo  w bazie w Starych Kiejkutach.

Trybunał uznał, że Polska świadomie współpracowała z CIA przy tworzeniu tajnego więzienia, a tym samym naraziła osadzane tam osoby na traktowanie wbrew zapisom konwencji. Nie podjęła też nakazanych w dokumencie działań i środków, by zapobiec niehumanitarnemu traktowaniu i torturom.

Sędziowie orzekli, że Polska naruszyła art. 2 i 3 konwencji, dotyczący prawa do życia i zakazu tortur, a także inne, w tym prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego i dotyczący zakazu kary śmierci. Dodatkowo Trybunał skazał Polskę także za przewlekłe prowadzenie trwającego do sześciu lat śledztwa.

Abu Zubajda i Al-Nashiri twierdzą, że w latach 2002–2003 zostali osadzeni przez CIA w tajnym więzieniu w Polsce, gdzie mieli być torturowani. Ich adwokaci zarzucili Polsce naruszenie konwencji praw człowieka i przewlekłe prowadzenie śledztwa. Polska odrzucała oskarżenia.

Zdaniem Trybunału zeznania terrorystów i zgromadzone dowody były wystarczająco przekonujące do wydania niekorzystnego dla Polski wyroku. Na jakich dowodach się oparł?

Jak wyjaśnił, głównie na dokumentach dostarczonych przez skarżących i w pewnym stopniu uzupełnionych przez stronę polską. Pod uwagę sędziowie wzięli także zeznania trzech ekspertów: Giovanniego Claudio Favy zajmującego się wyjaśnieniem sprawy z ramienia Parlamentu Europejskiego, Dicka Marty'ego, który prowadził dochodzenie w imieniu Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, oraz doradcy Marty'ego – J.G.S. Przed Trybunałem zeznawał też polski senator Józef Pinior.

Na uznanie zeznań terrorystów za wiarygodne – jak wynika z wyroku – wpływ miała postawa Polski, która nie zaprzeczała ich twierdzeniom i nie skorzystała z okazji do podważenia dopuszczalności, dokładności czy wiarygodności faktów podawanych przez skarżących.

Taką postawę strona polska tłumaczyła – zaznaczył Trybunał – koniecznością poszanowania tajemnicy śledztwa i brakiem przepisów dotyczących przekazywania i ochrony dokumentów niejawnych udostępnionych przez strony.

Piotr Niemczyk, były szef zarządu wywiadu UOP: – Trochę mnie martwi, że zapadł tak kategoryczny wyrok. Uważam, że nie ma realnych twardych  dowodów na istnienie w Polsce tajnych więzień CIA. W każdym razie dotąd takie dokumenty nie zostały upublicznione. Są poszlaki i dowody pośrednie i na nich, jak sądzę,  opierał się Trybunał.

Polskie śledztwo w sprawie więzień CIA toczy się od 2008 r., a niedawno przedłużono je do października. Zarzuty postawiono w nim jednej osobie – w krytycznym czasie będącej funkcjonariuszem publicznym. Kim jest i jaki ma zarzut – śledczy milczą. Medialne doniesienia wskazywały na szefa Agencji Wywiadu Zbigniewa Siemiątkowskiego.

Jak wyrok Trybunału wpłynie na polskie śledztwo? – Dopóki nie poznamy uzasadnienia wyroku i dokładnie go nie przeanalizujemy, nie jesteśmy w stanie ocenić, jakie będzie miał on znaczenie dla śledztwa – mówi Piotr Kosmaty, rzecznik Prokuratury Apelacyjnej w Krakowie.