Smog w Polsce zwalczany nieskutecznie. Dlaczego?

Choć uchwały antysmogowe ma już dziewięć województw, istnieją one głównie na papierze. Jedynym miejscem, gdzie działają, jest Kraków. Tymczasem jakość powietrza w Polsce jest fatalna. W czołówce najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie od lat znajduje się wiele polskich miast.

Czytaj też:

Smog: czyste powietrze to jednak dobro osobiste

Ulga w PIT na nowy kocioł i jego instalację

Grażyna Wolszczak wycofuje pozew za smog przeciwko m.st. Warszawie

Tempo ślimaka

Uchwały antysmogowe posiadają województwa: małopolskie, śląskie, opolskie, mazowieckie, dolnośląskie, łódzkie, wielkopolskie, podkarpackie oraz lubuskie. Mają je też Kraków i Wrocław. Dokumenty te określają m.in. zasady wymiany przestarzałych kotłów grzewczych na nowe. Przewidują także, czym i kiedy wolno palić w piecach na danym terenie.

– Problem w tym, że wszystkie uchwały antysmogowe, z wyjątkiem dotyczącej Krakowa, pozwalają palić w piecach paliwami stałymi, jak węgiel i drewno. Tymczasem to one są główną przyczyną smogu w okresie jesienno-zimowym. Są więc nieskuteczne – wyjaśnia Kamila Drzewicka, radca prawny z Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi.

Prawnicy i ekolodzy zwracają również uwagę na zbyt wolne tempo wymiany pieców, tzw. kopciuchów.

– Uchwały antysmogowe przewidują zbyt długie okresy wdrażania ich w życie, zazwyczaj dziesięć lat. Trudno, by poprawa jakości powietrza była odczuwalna, skoro stare piece mają zniknąć najwcześniej za dekadę. Tam zaś, gdzie są wymieniane, zastępuje się stare piece węglowe nowymi – także na węgiel, które też psują powietrze – twierdzi mec. Drzewicka.

Podobnie uważa Piotr Siergiej z Polskiego Alarmu Smogowego.

– W tak dużym mieście jak Warszawa wymieniono w ubiegłym roku zaledwie kilkaset pieców. Powinno być ich tysiące – tłumaczy.

Według niego brakuje też odpowiednich zachęt dla właścicieli domów, by chcieli wymieniać piece na nowe.

– Dziś np. w stolicy dostają 7 tys. dotacji, to mało. Samo sporządzenie projektu przyłącza pieca gazowego oraz jego przyłączenie to wydatek 4 tys zł – wyjaśnia.

– Od 2017 r. dofinansowaliśmy wymianę kopciuchów w blisko 750 lokalach, a ponad 2000 gospodarstw domowych zostało przyłączonych do miejskiej sieci ciepłowniczej – twierdzi Dominika Wiśniewska ze stołecznego ratusza.

Przyznaje jednocześnie, że wymiana pieca średnio kosztuje 12 tys. zł. Z tego powodu ratusz chce podnieść do 12 tys. wysokość dotacji dla osób indywidualnych. Rezygnuje również z kryterium dochodowego.

Niektórzy potrafią

Za przykład do naśladowania ekolodzy i prawnicy stawiają Kraków.

– W tym mieście od września będzie obowiązywał zakaz palenia węglem i drewnem. Miasto od lat prowadzi akcję wymiany kotłów na niskoemisyjne. I choć zakaz paliw stałych wejdzie w życie dopiero w drugiej połowie roku, już w tym sezonie widać poprawę jakości powietrza – mówi mec. Drzewicka.

Od 2013 r. do 2017 r. w Krakowie wymieniono 18 242 piece, a tylko w 2017 r. 6114.

Tak dobrze jak w Krakowie nie jest już na terenie województwa małopolskiego. W wielu gminach wymieniono po jednym piecu. Tak było m.in. w 2017 r. w Rabce-Zdroju, Babicach czy Gnojniku.

Dlaczego tak się dzieje?

– Największym problemem związanym z realizacją uchwały antysmogowej jest niska świadomość społeczeństwa w zakresie jej zapisów. Wynika tak z badań opinii publicznej przeprowadzonych w pierwszym kwartale 2018 r., a zleconych przez Krakowski Alarm Smogowy. Co prawda 70 proc. ankietowanych deklaruje, że słyszało o małopolskiej uchwale antysmogowej, ale jedynie 20 proc. wie, co się w niej znajduje i jakie nakłada obowiązki. By zwiększyć świadomość mieszkańców, planowana jest kampania informacyjna przypominająca im, do jakich działań wynikających z uchwał antysmogowych są zobligowani – tłumaczy Filip Szatanik z małopolskiego Urzędu Marszałkowskiego.

Eksperci zwracają też uwagę, że brakuje koordynacji w działaniach podejmowanych przez władze lokalne i rząd.