Poliandria, czyli mieć kilku mężów

Abir Talaat Fachry ma 26 lat. Jeszcze niedawno była chrześcijanką, żoną Kopta, który, jak podkreślała, znęcał się nad nią psychicznie i fizycznie. Uciekła, gdy była w ósmym miesiącu ciąży, szybko przeszła na islam i wyszła za mąż za muzułmanina. Władze oskarżyły ją wtedy o poliandrię, czyli wielomęstwo.

Świat rzadko słyszy to słowo, bo niewiele jest miejsc na kuli ziemskiej, gdzie posiadanie wielu mężów jest praktykowane. W przeciwieństwie do poligamii, która jako słowo zrobiła międzynarodową karierę i zrozumiała jest wszędzie.

– To przedziwne zjawisko. Choć jesteśmy społeczeństwem niezwykle otwartym, nie znam nikogo, kto chciałby mieć kilka żon, a co dopiero mężów. Z opowieści wielu współczesnych kobiet wynika raczej, że prędzej chciałyby się swoich mężów pozbyć! – mówi „Rz” zaskoczona brytyjska komentatorka Seven Suphi, ekspert od ludzkich zachowań i kobieta sukcesu.

Nie dzielić pola

Poliandria jest zakazana przez prawo w każdym kraju na świecie. Mimo to praktykowana jest w około 30 oddalonych od cywilizacji społecznościach, z czego najbardziej znany jest Tybet, niektóre plemiona eskimoskie, Markizy na Oceanie Spokojnym, północ Nigerii, Sri Lanka, Indie, plemię Kaingang w Brazylii.

Ale też – teoretycznie – możliwa jest w kanadyjskiej prowincji Kolumbia Brytyjska. Tak przynajmniej można wnioskować ze słów prawnika, który powiedział niedawno, że poligamia jest zakazana, ale dotyczy wyłącznie mężczyzn. – Zakaz w Kanadzie nie dotyczy kobiet, które mają wielu mężów – podkreślał w sądzie Craig Jones.

Jak jest naprawdę? – Jest bardzo mało badań dotyczących poliandrii. Pamiętam, że gdy pisałam esej na ten temat, miałam duże trudności ze znalezieniem informacji. Najczęściej mówi się o tym, że poliandria jest praktykowana, głównie z powodów ekonomicznych, w ubogich rolniczych regionach. Na przykład w Buthanie – mówi „Rz” Renate Ogilvie, psychoterapeutka i buddystka, autorka jednego z nielicznych dostępnych w Internecie esejów o poliandrii.

Powody ekonomiczne są proste – zazwyczaj chodzi o niedopuszczenie do rozdrobnienia i tak drobnych poletek ziemi. Ale też o większe możliwości podziału obowiązków w polu, które często znajduje się w górach i jednemu rolnikowi trudno byłoby je uprawiać. A czasem wyłącznie o to, że na populację mężczyzn przypada po prostu za mało kobiet.

Sypiamy na zmianę

Najbardziej znany model – głównie w Indiach i Tybecie – jest taki, że kobieta bierze za mężów braci. A właściwie to oni wybierają ją za żonę lub ślub jest aranżowany przez rodziców. – Tak jest od wieków. Moja teściowa i szwagierka też mają po dwóch mężów – tłumaczyła w nakręconym trzy lata temu filmie CNN jedna z mieszkanek małej wioski w stanie Himaczal Pradesz w północno-zachodnich Indiach.

Gdy Indira Devi rozmawiała z dziennikarką CNN, była mężatką od 25 lat i miała dwóch mężów, z którymi – jak przyznała otwarcie – życie nie było łatwe, bo ciągle się kłócili.

– Sypiamy ze sobą na zmianę – przyznali bracia Amar i Kundan Singh Pundir. Wspólnie mają troje dzieci. W czasie kręcenia reportażu dwóch synów szukało właśnie kandydatki na żonę.

W tzw. braterskiej poliandrii głową rodziny jest najstarszy brat. Dzieci są wspólne i traktowane równo przez wszystkich. „Dzieci uważają wszystkich mężów matki za swoich ojców. W niektórych społecznościach ojcem nazywają tylko najstarszego z braci” – napisał amerykański antropolog Melvyn Goldstein, autor pracy „Gdy bracia mają tę samą żonę”.