Ponad połowa zaczęła bardziej interesować się polityką wskutek pandemii koronawirusa, ale w większości są niezadowoleni z życia politycznego. Młode kobiety częściej niż mężczyźni w ich wieku uznają demokrację za najlepszy ustrój. Taki obraz młodego pokolenia w Polsce w dobie kryzysu wywołanego Covid-19 rysuje się z badań przeprowadzonych przez Instytut Spraw Publicznych wspólnie z National Democratic Institute.

„Młodzi w Europie Środkowej 2020: Polska“ to synteza poglądów ludzi w wieku od 16 do 29 lat na demokrację, sytuację polityczną w kraju, aktywność obywatelską i najważniejsze problemy dostrzegane w kraju opracowana przez Filipa Pazderskiego z ISP. Badanie przeprowadzone w lipcu tego roku jest jego drugą odsłoną. Zarówno dziś, jak i w 2018 roku podobne pytania zadano w Polsce, Czechach, na Słowacji i Węgrzech.

Młodzi, a polityka

Niezadowolonych z sytuacji politycznej w kraju jest 63% badanych. Ten pogląd jest dziś bardziej powszechny niż 2 lata temu. Przede wszystkim zwielokrotniła się liczba osób „zdecydowanie niezadowolonych” z 6 do 30 procent. Mocno natomiast spadł wynik „bardzo zadowolony(a)” z 20 proc. w 2018 r. do 7 proc. w tym roku.

Najczęstszą formą uczestnictwa w życiu publicznym jest dla młodych ludzi udział w wyborach, a następnie mniej wymagające formy aktywności w Internecie, zwłaszcza podpisywanie petycji online i darowizny finansowe.

Przywiązanie do demokratycznego systemu politycznego jest silne (71%), ale nie tak bardzo jak było w 2018 r. (różnica 18 pkt. proc.). Dla zdecydowanej większości (72%) znaczenie ma również czy rząd jest demokratyczny czy nie. Ale z drugiej strony, istnieje duża grupa osób otwartych na ograniczanie praw człowieka i swobód obywatelskich, jeśli miałyby iść za tym jakieś korzyści. Zgodę na takie ograniczenia w zamian za wyższy standard życia i bezpieczeństwo przed zagrożeniami wyraziłoby 2/5 młodych ludzi. Ponad 50 proc. zaakceptowałoby ograniczenia, jeśli ich bezpieczeństwo zdrowotne byłoby większe. Dla niespełna 60 proc. badanych demokracja jest najlepszym systemem politycznym, tylko jeśli zapewnia bezpieczeństwo ekonomiczne.

I jeszcze jedno, demokracja jest kobietą. Młodzi mężczyźni rzadziej niż kobiety uważają ustrój demokratyczny za najlepszy, częściej nie dostrzegają różnicy między demokracją a jej brakiem, a ich większa grupa jest gotowa poświęcić wolności obywatelskie by poprawić standard życia.

52% respondentów przyznaje, że ich zainteresowanie polityką wzrosło w związku z kryzysem COVID-19. Przede wszystkim wśród kobiet niż mężczyzn (60% do 46%).



Kto i jak poradził sobie z Covid-19

Badanie pokazuje odmienną ocenę działań władz centralnych i władz samorządowych podjętych w walce z pandemią koronawirusa. Negatywne zdanie o prezydencie, rządzie i sejmie ma w tej sferze od 58 do 60 proc. młodych ludzi. 

Natomiast pracę władz lokalnych i organizacji społecznych (NGO) bardzo dobrze ocenia ponad połowa badanych (od 50 do 54 proc.). 

Pytani o działania Unii Europejskiej, młodzi w większości oceniają je dobrze - 46%, odmiennego zdania jest 37%. Ale prawie co piąty nie miał zdania na temat.

Większość młodych (57%) ocenia sposób, w jaki rząd zareagował na pandemię jako skuteczny. Ale niespełna połowa (od 43 do 47%) uważa, że sposób, w jaki polski rząd radził sobie z kryzysem i środki ograniczające indywidualne prawa obywateli nie były uzasadnione. 
Połowa młodych ludzi obawia się też, że działania zaproponowane przez rząd są obciążeniem dla gospodarki, większość (57%) uważa, że ich celem było raczej sprzeniewierzenie środków publicznych.

Europa równie ważna co Polska

Z „moim narodem” identyfikuje się 70 proc. ludzi Polsce, będących w wieku od 16 do 29 lat. Odpowiedź „wcale się nie utożsamiam” wybrało 6 proc., a „raczej nie” – 15 proc. 

Europa jest miejscem na ziemi dla 60 proc. badanych. Raczej nie i zdecydowanie nie dla łącznie 29 proc. Z narodem identyfikuje się więcej mężczyzn niż kobiet (34 do 23%), a mieszkańcy największych miast (24%) mocniej utożsamiają się z Europą niż osoby ze wszystkich innych miejsc zamieszkania (13-17%).

Problemy, czyli wyzwania

Postrzegana waga różnych problemów wyraźnie się zmieniła od 2018 r.; na te opinie wydają się wpływać bieżące wydarzenia i treść debaty publicznej. Uwzględniając oceny problemów jako "bardzo” i „dość poważne" najważniejszy z jakim mierzy się młode pokolenie to wzrost cen i kosztów utrzymania. Wskazuje go prawie 9 na 10 osób (dziś – 87%, w 2018 - 78%). 

Tyle samo osób wybrało – ale z mniejszym udziałem odpowiedzi „bardzo poważny problem” - opiekę zdrowotną. Dalej młodzi wskazują na stan środowiska naturalnego, bezrobocie i zmiany klimatu. W tegorocznym badaniu wzrosło dostrzegane znaczenie kryzysu demokracji (z 59 do 71%), edukacji (z 58 do 72%), przestępczości (z 55 do 65%), terroryzmu (z 45 do 55%) i korupcji (o 6%).



W regionie

Patrząc na kraje V4 najbardziej z sytuacji politycznej zadowoleni są młodzi ludzie na Słowacji (56 proc). W Polsce – 37 proc., na Węgrzech 28 proc., a w Czechach 26 proc.

Młodzi Polacy najbardziej z regionu martwią się o swoją przyszłą sytuację zawodową i ekonomiczną. Słowacy są najbardziej zadowoleni z reakcji rządu na pandemię, Polacy najmniej. Czesi wygrywają jeśli chodzi o uznanie dla demokratycznego ustroju, a Słowacy częściej niż w innych krajach poświęciliby swoje wolności na rzecz poczucia bezpieczeństwa. Telewizja publiczna cieszy się największym zaufaniem w Czechach i na Słowacji (70 proc.), najmniejszym w Polsce – 28 proc. Na Węgrzech telewizji publicznej ufa 41 proc. młodych ludzi.

O badaniu:
Badanie zostało przeprowadzone w lipcu 2020 r. przez Instytut Spraw Publicznych wspólnie z z National Democratic Institute na próbie 750 respondentów w wieku 16 – 29 lat, statystycznie reprezentatywnej dla polskiej populacji z uwzględnieniem płci, poziomu wykształcenia i miejsca zamieszkania. 
Wywiad internetowy wspomagany komputerowo (ang. Computer- Assisted Web Interview, CAWI)