Studenci walczą o swoje

Przez ostatnie dwa dni w Wiedniu było bardzo gorąco. Na ulice wyszło 15 tysięcy studentów. Dwa tysiące przyjechało z innych państw. – Nie wiem, czy są z Polski, ale przyjechali z Niemiec, Włoch, Hiszpanii – relacjonował „Rz” rzecznik studentów, przekrzykując tłum. W tym czasie tłum gwizdał i skandował antybolońskie hasła. – Proces boloński jest niesprawiedliwy i niedemokratyczny. Mówimy mu „nie”! – usłyszeliśmy.

W tym czasie w stolicach Austrii i Węgier debatowali ministrowie edukacji 46 państw – od Irlandii po Azerbejdżan. Tam postanowili uczcić 10. rocznicę wdrożenia w życie tzw. procesu bolońskiego, który zrewolucjonizował szkolnictwo wyższe i wyprowadził studentów na ulice.

Proces nazwano tak od miejsca spotkania ministrów szkolnictwa wyższego w 1999 r. Jest dobrowolną inicjatywą 46 krajów europejskich. Nie jest systemem unijnym, choć Komisja Europejska aktywnie w nim uczestniczy. Jego cel to stworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego do 2020 r.

[srodtytul]Bałagan i zamieszanie[/srodtytul]

– Proces boloński ma ułatwić porównywanie europejskich uczelni. Przez to system jest bardziej zrozumiały, a studentom łatwiej przenosić się między wydziałami, uczelniami, krajami – tłumaczy Sophia Eriksson Waterschoot z dyrekcji generalnej ds. edukacji w Komisji Europejskiej. Europejskie uniwersytety mają się stać atrakcyjne dla studentów z innych kontynentów.

Główna zmiana to podział studiów na trzyletnie licencjackie i dwuletnie magisterskie. Jeśli student chce uzyskać tytuł magistra, może go zdobyć na innej uczelni niż licencjat. I może studiować, gdzie chce – w Londynie, Paryżu, Barcelonie.

– I to jest jedyna korzyść tego systemu. Oprócz tego wprowadził bałagan i zamieszanie. By się do niego dostosować, musieliśmy zrezygnować z naszych dotychczasowych osiągnięć dydaktycznych. Musieliśmy zmieniać przedmioty i seminaria. To eksperyment na żywym ciele – mówi „Rz” prof. Grażyna Skąpska, socjolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W Polsce zmiany wprowadziły na razie uniwersytety (choć z wyłączeniem m.in. prawa, psychologii, medycyny). Do rewolucji szykują się politechniki. – Zrobimy wszystko, by studenci nie odczuli tych zmian w sposób negatywny – mówi „Rz” Bartosz Dembiński, rzecznik AGH w Krakowie.

Zmian nie chcą jednak studenci wielu zachodnich uczelni. W marcu 2009 r. studenci w hiszpańskiej Sewilli i Barcelonie przez ponad dwa tygodnie okupowali budynek rektoratu i większość wydziałów, po czym zostali usunięci siłą. Podczas interwencji policji wiele osób zostało rannych.

– Tłukli na oślep. Nawet przechodniów. Pamiętam, że pobili matkę, która szła z kilkuletnią dziewczynką – wspomina Albert Beltran, fotograf, którego zdjęcie z zakrwawioną twarzą obiegło całą hiszpańską prasę.

[srodtytul]Poszukiwanie sponsora[/srodtytul]

Młodzi Hiszpanie ostrzegali przed utratą niezależności uniwersytetów. Krytykowali zmianę sposobu ich finansowania.

– Nie jesteśmy szaleńcami. Zdajemy sobie sprawę, że proces boloński ma swoje dobre strony. Otwiera nam wszystkim drzwi, wyrównuje szanse i daje możliwości, których prawdopodobnie nie mielibyśmy wcześniej. Jednak za jaką cenę? Jeśli uniwersytet sam musi walczyć o pieniądze, musi szukać sponsorów, to znaczy, że traci niezależność – mówi „Rz” Inigo Carbonell, student czwartego roku filozofii na uniwersytecie w Barcelonie. Boi się, że biznesmeni powiedzą: „Damy pieniądze, ale usuńcie nierentowne wydziały”.

Studenci protestowali też we Włoszech, Grecji, Niemczech. – Nie podoba nam się, że uniwersytety stają się towarem. Poprzez wprowadzenie porównywalności promuje się konkurencję – mówi „Rz” Nicolas Görtz, sekretarz generalny FEF (belgijskiej federacji studentów francuskojęzycznych).

Eksperci studzą nastroje. – Protesty odbywają się pod hasłem procesu bolońskiego, ale często przyczyna jest inna. Chodzi np. o finansowanie szkolnictwa wyższego, o czym decyduje państwo bez wytycznych zawartych w procesie bolońskim – uważa David Crosier, ekspert w Eurydice, europejskiej sieci informacji o edukacji.

Podzieleni są też studenci. – W procesie bolońskim nie znajduję niczego, przeciwko czemu studenci mogliby protestować. On nie ma wymiaru socjalnego. Ale na poziomie poszczególnych krajów mamy do czynienia z wprowadzaniem go a la carte. Niektóre rządy celowo mieszają proces ze swoją agendą polityczną, jak prywatyzacja uczelni czy wprowadzenie opłat za naukę – mówi nam Ligia Deca, szefowa Europejskiej Unii Studentów.

[ramka]

[b]prof. Ewa Chmielecka - przewodnicząca polskiego zespołu ekspertów bolońskich[/b]

Dobrze się stało, że proces boloński został wprowadzony w życie. Potwierdzam to bardzo zdecydowanie. Uważam, że to jedna z najlepszych strategii, jakie Europie udało się stworzyć i wdrożyć. Po pierwszych dziesięciu latach można powiedzieć, że odnieśliśmy sukces. Zgodnie z intencją procesu podnieśliśmy konkurencyjność europejskich uczelni wobec szkolnictwa wyższego w USA. Chodziło wszak o to, by Europa mogła lepiej konkurować z resztą świata. I tak się dzieje. Uważam, że największą korzyścią procesu bolońskiego jest otwarcie systemów krajowych – wzrost mobilności, współpracy pomiędzy uczelniami, lepsze dostosowanie wykształcenia do rynku pracy. Jest dobrze postrzegane, jeśli młody człowiek jest przedsiębiorczy, mobilny i dał sobie radę nie tylko na macierzystej uczelni. Na studia magisterskie w SGH przychodzą studiować zarządzanie absolwenci socjologii, politologii, elektroniki, matematyki. Inżynierowie chcą mieć także magisterium z zarządzania. To bardzo użyteczne. Dlaczego studenci protestują? Przypuszczam, że raczej przeciwko złemu wdrożeniu procesu bolońskiego. Jeśli studia źle się zaprojektuje, mogą być dokuczliwe. A jeśli dobrze – mają wiele zalet. Zrozumienie korzyści procesu kształtuje się powoli.

—not. k.z.[/ramka]

[ramka]

[b]Daniel Maier - działacz kampanii „Bolonia płonie”, student germanistyki z Wiednia[/b]