Wnioski o założenie fundacji rodzinnej już wpływają do sądu. Jak jednak mówi pierwsza fundatorka dr Małgorzata Rejmer, prezes Kancelarii Finansowej Lex, przez kilka miesięcy, a może i dłużej przedsiębiorcy rodzinni, choć oceniają nowe rozwiązanie dobrze, raczej będą się przyglądać, jak ono działa i czy ustawodawca go nie zmieni.
Całkowicie pominięci
Zanim regulacje o fundacji rodzinnej weszły w życie (co nastąpiło 22 maja br; DzU z 2023 r. poz. 326), pojawiały się głosy, że mogą one służyć fundatorom do omijania przepisów o zachowku.
Zachowek, przypomnijmy, ma chronić interesy pominiętych w testamencie czy wcześniejszych darowiznach najbliższych zmarłego – małżonka, dzieci, wnuki oraz rodziców. Wynosi jedną drugą wartości spadku, do którego wskazane osoby powołane byłyby z mocy ustawy (a w przypadku małoletniego lub trwale niezdolnego do pracy wynosi dwie trzecie). Jego wypłata to rola spadkobierców. Co ważne, do podstawy wyliczenia zachowku dolicza się praktycznie wszystkie poważniejsze darowizny, jakie spadkodawca bliskim za życia uczynił.
Oto, jak możliwość omijania zachowku wyjaśnia prof. Bogudar Kordsiewicz: – Fundator wnosi do fundacji rodzinnej firmę wartą 1 mln zł, a następnie zarządza jej majątkiem. W chwili jego śmierci majątek należący formalnie do fundacji, ale wypracowany przez niego wynosi 20 mln zł. Mężczyzna ma dwoje dzieci z pierwszego małżeństwa, które pomija bez usprawiedliwionej przyczyny w testamencie i nie są oni przewidziani jako beneficjenci fundacji. W takiej sytuacji na poczet ustalenia ich zachowku zostanie zaliczony tylko 1 mln zł, jeśli od założenia fundacji do śmierci spadkodawcy upłynie mniej niż 10 lat. A jeśli upłynie więcej, ten wypracowany przez spadkodawcę majątek fundacji zostanie przy obliczaniu zachowku całkowicie pominięty – podkreśla proc. Kordasiewicz.
Dr Rejmer wskazuje natomiast, że obecnie zachowek, zwłaszcza w rodzinie z firmą, już nie pełni roli zabezpieczającej, natomiast dotychczasowe jego stosowanie utrudniało lub uniemożliwiało utrzymanie jej w całości po śmierci właściciela.
