Gdy sąd przegapi testament. Ważne orzeczenie SN

Nawet uczestnik postępowania spadkowego może żądać zmiany orzeczenia, jeżeli wykaże przeszkodę w przedstawieniu wcześniej swego prawa do spadku.

Publikacja: 02.03.2023 07:23

Testament

Testament

Foto: AdobeStock

Na przykład w zaprezentowaniu sądowi testamentu na swoją rzecz.

To sedno najnowszego orzeczenia SN, tym ważniejszego, że zarówno prawo, jak i utrwalone orzecznictwo stanowią, że kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie, tylko gdy nie mógł powołać podstawy swego żądania, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od uzyskania tej możności (art. 679 § 1 k.p.c.).

Dokument i zapewnienie córki

Na rozprawie spadkowej córka spadkodawczyni w tzw. zapewnieniu zeznała, że zmarła nie sporządziła testamentu. Na rozprawę nie stawił się mąż zmarłej, ale dzień wcześniej do sądu wpłynęło jego pismo, że nie może stawić się na rozprawę z powodu poważnych badań i pobytu w szpitalu. Poprosił o wyznaczenie innego terminu rozprawy i dołączył do pisma kopię testamentu notarialnego, w którym żona uczyniła go jedynym spadkobiercą, jednak pismo nie zostało przedłożone sędziemu przed rozprawą. Córka wiedziała o pobycie mężczyzny w szpitalu, ale nie powiedziała o tym słowa.

Czytaj więcej

SN: sąd nie może wierzyć w to, co przyniesie potencjalny spadkobierca

W tej sytuacji sąd rejonowy orzekł nabycie spadku na podstawie ustawy, przez męża i córkę po połowie. Dopiero w postępowaniu na podstawie art. 679 § 1 k.p.c. z wniosku męża zmienił postanowienie i orzekł, że spadek w całości nabył na podstawie testamentu mąż.

Córka odwołała się, a Sąd Okręgowy w Katowicach uznał, że mąż mógł testament przywołać wcześniej. Ten nie dał za wygraną i odwołał się do Sądu Najwyższego, który w składzie: sędziowie Mariusz Łodko, Leszek Bosek i Grzegorz Żmij, jego skargę kasacyjną uwzględnił.

Stabilność orzeczeń i wyjątki

– Prawdą jest, że mąż zmarłej był uczestnikiem postępowania od początku, ale został pozbawiony możliwości wykazania swego tytułu do spadku wskutek błędów sądu rejonowego. Z kolei SO uszło, że córka zmarłej – beneficjentka wadliwego rozstrzygnięcia – wiedząc o pobiciu i hospitalizacji swojego ojca, nie zwróciła SR uwagi na przyczynę jego usprawiedliwionej nieobecności. Wreszcie nie budzi wątpliwości zachowanie przez wnioskodawcę terminu ustalonego w art. 679 k.p.c. Jakkolwiek więc chodzi w nim o ochronę prawomocności postanowień spadkowych, to ochrona ta nie jest celem samym sobie i nie może prowadzić do oczywistego, jak w tej sprawie, naruszenia porządku dziedziczenia, gwarantowanego w art. 21 ust. 1 Konstytucji RP – wskazał w uzasadnieniu SN.

SN przypomniał postanowienie SN z 2016 r. (I CSK 1079/14), że nawet potencjalne błędy sądu nie uzasadniają zmiany postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku w trybie art. 679 k.p.c., ale w tamtej sprawie było bezsporne niedotrzymanie przez wnioskodawczynię terminu wskazanego w art. 679 § 1 k.p.c.

W konsekwencji SN przekazał sprawę SO do ponownego rozpoznania.

Sygnatura akt: II CSKP 153/22

Opinia dla „Rzeczpospolitej”

prof. Bogudar Kordasiewicz, radca prawny

Zasadnie SN przypomniał regułę stosowaną od lat w sprawach spadkowych: prawo nie może być wykładane w sposób, który tworzy pułapkę na obywatela. W uzasadnieniu nie wybrzmiał jednak kluczowy aspekt, że sąd od początku wiedział o istnieniu testamentu. To, że pisma spadkobiercy „nie podłożono do akt”, nie jest elementem zewnętrznym wobec sądu. Konieczne jest ugruntowanie standardu, w którym błąd sekretariatu wywiera takie same skutki jak błąd sędziego. Nieporozumieniem było więc twierdzenie SO, że spadkobierca mógł powołać w pierwotnym postępowaniu inną podstawę dziedziczenia. On ją po prostu powołał w swoim piśmie. Trafnie więc SN uchylił skutki błędu orzeczniczego, podkreślając, że ochrona prawomocności orzeczeń nie może służyć naruszeniu porządku dziedziczenia gwarantowanego konstytucją.

Na przykład w zaprezentowaniu sądowi testamentu na swoją rzecz.

To sedno najnowszego orzeczenia SN, tym ważniejszego, że zarówno prawo, jak i utrwalone orzecznictwo stanowią, że kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie, tylko gdy nie mógł powołać podstawy swego żądania, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od uzyskania tej możności (art. 679 § 1 k.p.c.).

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Konsumenci
Dobra wiadomość dla frankowiczów z Getin Banku. Jest wyrok sądu
Materiał Promocyjny
Zrównoważony transport miejski w Polsce Wschodniej: program Fundusze Europejskie
Prawo drogowe
Mariusz Ciarka: Kasowanie punktów karnych równe dla wszystkich
Prawo pracy
Najnowsze zmiany dla przedsiębiorców są dla nich szkodliwe
Mundurowi
Jest prawomocny wyrok ws. dezubekizacji bohatera operacji "Samum"
Materiał Promocyjny
Politechnika Śląska uruchamia sieć kampusową 5G
Prawo dla Ciebie
Jak oddać głos w wyborach do Sejmu i Senatu oraz w referendum. Objaśniamy
Prawo dla Ciebie
Wybory 2023: głosowanie za granicą. Formalności i ważne terminy