Darowizny w małżeństwie: czyj dom, a czyja lodówka od rodziców

Szczególne zasady wynikające z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczą darowizn czynionych w ramach małżeństwa, tj. zarówno takich, które osoba trzecia czyni na rzecz jednego z małżonków, jak i takich, które czynione są przez małżonków na rzecz osoby trzeciej.

Publikacja: 25.02.2023 07:19

Darowizny w małżeństwie: czyj dom, a czyja lodówka od rodziców

Foto: Adobe Stock

Z punktu widzenia prawnego oczywistą trudność w stosowaniu ogólnych regulacji dotyczących darowizn wywołuje bowiem istniejąca między małżonkami wspólność majątkowa (chyba że w danym małżeństwie została ona wyłączona umową albo wyrokiem) i wynikający z niej fakt zazwyczaj jednoczesnego istnienia majątku wspólnego oraz osobistych majątków każdego z małżonków. Dla uniknięcia wątpliwości co do przynależności przedmiotu darowizny do jednego z wymienionych majątków oraz w celu ograniczenia niekontrolowanej swobody czynienia darowizn z majątku wspólnego przez jednego z małżonków ustawodawca zdecydował się w sposób precyzyjny określić omawiane kwestie w przepisach.

Trafia do majątku osobistego

Jako zasadę w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym przyjęto, że przedmioty majątkowe nabyte przez każdego z małżonków w ramach darowizny należą do jego majątku osobistego. Dzieje się tak również wtedy, gdy darczyńca nie dał żadnych wskazówek co do majątku (wspólnego czy osobistego), do którego poczynił daną darowiznę. Natomiast w sytuacji, gdy darczyńca wprost wskazał, że darowiznę czyni do majątku wspólnego małżonków, albo wprawdzie nie zostało to zastrzeżone wprost, ale wniosek taki wyprowadzić można z prawidłowej wykładni umowy darowizny, darowany przedmiot wchodzi do majątku wspólnego małżonków. Umowa darowizny może zostać zawarta z obojgiem małżonków, co czyni sytuację jasną, jako że przedmiot darowizny wejdzie wtedy do majątku wspólnego albo może być zawarta tylko z jednym z małżonków, co spowoduje wejście przedmiotu darowizny do majątku wspólnego wyłącznie w razie wyraźnego lub dorozumianego zastrzeżenia takiego skutku przez darczyńcę, przy czym nie jest do tego wymagane przyjęcie darowizny przez drugiego z małżonków.

Czytaj więcej

Partnerka nie jest żoną, ulgi w podatku od darowizny nie będzie

Urządzenia domowe do majątku wspólnego

Odmienną od opisanej powyżej regulację ustawodawca przewidział dla przedmiotów zwykłego urządzenia domowego, które co do zasady trafią do majątku wspólnego, nawet gdy były przedmiotem darowizny poczynionej na rzecz jednego z małżonków. Również tutaj darczyńca może jednak zastrzec inaczej, postanawiając wprost lub w sposób możliwy do wyinterpretowania z umowy, że przedmioty te mimo wszystko należeć będą do majątku osobistego obdarowanego małżonka. Istotną kwestią przy ocenie przynależności danego przedmiotu darowizny do majątku wspólnego albo osobistego jest więc określenie zakresu przedmiotów zwykłego urządzenia domowego. Ustawodawca pozostawił omawiane pojęcie jako niedookreślone, co oznacza, że każdorazowo należy rekonstruować je w oparciu o okoliczności danego stanu faktycznego. Będą to natomiast rzeczy ruchome służące małżonkom do urządzenia domu oraz wykonywania podstawowych czynności i obowiązków domowych, zwykle nieposiadające nadmiernej wartości, w szczególności zaś lodówka, stół, krzesła, naczynia czy choćby łóżko.

Czytaj więcej

ABC darowizn: wszystko o umowie i podatku

Jeśli z majątku wspólnego, to za zgodą małżonka

Istotną regulacją prawną jest zastrzeżenie w ustawie konieczności wyrażenia zgody przez drugiego małżonka na dokonanie przez pierwszego z nich darowizny z majątku wspólnego (nieruchomości lub rzeczy ruchomej) na rzecz osoby trzeciej. Zgoda taka może zostać wyrażona zarówno przed poczynieniem darowizny lub wraz z jej dokonywaniem przez współmałżonka. Istnieje także możliwość późniejszego potwierdzenia przez drugiego małżonka ważności darowizny dokonanej przez pierwszego z nich, na co obdarowany może wyznaczyć temu małżonkowi termin, po którego bezskutecznym upływie albo w przypadku odmowy potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka umowę uznaje się za nieważną. W czasie od zawarcia umowy darowizny z majątku wspólnego z osobą trzecią do momentu oczekiwania na ewentualne potwierdzenie jej przez współmałżonka, tak zawartą umowę określa się mianem czynności prawnej niezupełnej wobec istniejącego stanu jej bezskuteczności zawieszonej. Jeżeli jednak współmałżonek potwierdzi zawarcie omawianej umowy, stan zawieszenia ustaje, a umowa obowiązuje od chwili jej zawarcia przez pierwszego z małżonków. 

Szczególne zasady odwołania darowizny poczynionej do majątku wspólnego

Konsekwencją faktu, że przedmiot majątkowy darowany choćby jednemu z małżonków może mimo to należeć do majątku wspólnego, powoduje trudność w określeniu zasad, na podstawie których miałoby następować odwołanie tak poczynionej darowizny. Jako że przepisy nie regulują wprost omawianej sytuacji, z pomocą przychodzi orzecznictwo Sądu Najwyższego, z którego wynika, po pierwsze, że jeżeli przedmiot darowizny wszedł do majątku wspólnego, odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności może być dokonane w stosunku do jednego z małżonków, przy czym nawet wobec tego z nich, który nie brał udziału w zawarciu umowy darowizny. Po drugie, Sąd Najwyższy wyjaśnia, że w przypadku odwołania darowizny w stosunku do jednego z małżonków darowana rzecz staje się przedmiotem współwłasności małżonków w częściach równych, a darczyńca może żądać przeniesienia na jego rzecz udziału należącego do małżonka, wobec którego odwołał darowiznę, a gdyby takie przeniesienie nie było możliwe, darczyńca może żądać zwrotu wartości tego udziału.

Nie wymaga zgody współmałżonka drobna darowizna zwyczajowo przyjęta

Wyjątkiem od zasady wymogu uzyskania zgody współmałżonka na dokonanie na rzecz osoby trzeciej darowizny z majątku wspólnego jest darowizna określana jako drobna i zwyczajowo przyjęta. Omawiana kategoria darowizn stanowi kolejne pojęcie niedookreślone, którym posługuje się ustawodawca, mając na uwadze, że w praktyce niemożliwe jest stworzenie katalogu zamkniętego darowizn tego typu. W rezultacie, określenie, czy dana darowizna należy do omawianej kategorii, wymaga uwzględnienia konkretnego stanu faktycznego, w jakim jest czyniona, w szczególności z uwzględnieniem sytuacji majątkowej darczyńcy i obdarowanego oraz z odniesieniem do wartości dokonanej darowizny. Przykładowo tylko wskazać można, że do omawianej kategorii drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych zaliczać się będą niezbyt kosztowne prezenty lub nagrody przekazywane, w szczególności osobom bliskim, w związku z daną okazją lub osiągnięciem, np. jako prezent świąteczny, urodzinowy czy choćby niewielka nagroda za osiągnięcia w nauce lub sporcie.



Z punktu widzenia prawnego oczywistą trudność w stosowaniu ogólnych regulacji dotyczących darowizn wywołuje bowiem istniejąca między małżonkami wspólność majątkowa (chyba że w danym małżeństwie została ona wyłączona umową albo wyrokiem) i wynikający z niej fakt zazwyczaj jednoczesnego istnienia majątku wspólnego oraz osobistych majątków każdego z małżonków. Dla uniknięcia wątpliwości co do przynależności przedmiotu darowizny do jednego z wymienionych majątków oraz w celu ograniczenia niekontrolowanej swobody czynienia darowizn z majątku wspólnego przez jednego z małżonków ustawodawca zdecydował się w sposób precyzyjny określić omawiane kwestie w przepisach.

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów