Rekompensata za wadliwe zwolnienie ze służby w policji

Uchylenie lub stwierdzenie nieważności decyzji o zwolnieniu ze służby w policji z powodu jej wadliwości stanowi podstawę przywrócenia funkcjonariusza do służby na stanowisko równorzędne. Rekompensatą za okres pozostawania poza służbą jest przysługujące mu świadczenie pieniężne równe uposażeniu na stanowisku zajmowanym przed zwolnieniem, nie większe jednak niż za okres sześciu miesięcy i nie mniejsze niż za jeden miesiąc. Tak stanowi art. 42 ust. 5 ustawy o policji (dalej uop). Jest to jedyne przewidziane w ustawie o policji finansowe „zadośćuczynienie" za wadliwe zwolnienie funkcjonariusza ze służby. Przez to jednak, że okres, za jaki ono przysługuje, wliczany jest do wysługi lat, jego wysokość (a właściwie liczba miesięcy, za jakie zostało przyznane) ma także wpływ na inne uprawnienia funkcjonariusza.

Ustawa o policji nie określa jednak, czym powinni się kierować przełożeni, decydując o jego wysokości. Dlatego pomocne może tu być orzecznictwo sądów administracyjnych, które takie wskazówki wypracowało.

Dostaje każdy, bez wyjątku

Świadczenie, o którym mowa w art. 42 ust. 5 uop, przysługuje każdemu przywróconemu do służby funkcjonariuszowi bez względu na podstawę prawną tego przywrócenia. Bez znaczenia jest też, czy jest to w karierze takiej osoby pierwszy tego typu powrót do służby po zwolnieniu czy kolejny. Zgodnie bowiem z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 22 grudnia 2011 r. (III SA/Lu 355/11) każdorazowe przywrócenie policjanta do służby powoduje po stronie organu powinność przyznania świadczenia pieniężnego za okres pozostawania poza służbą.

Jednak już jego wysokość może być różna. Ustawa o policji wskazuje tylko minimalny i maksymalny próg tego świadczenia, nie określając żadnych przesłanek, jakimi powinien kierować się organ, ustalając jego wysokość w konkretnym przypadku.

Brak takich przesłanek nie oznacza jednak, że organ ma tu całkowitą swobodę. W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się, że w tego rodzaju sprawach powinien on przede wszystkim brać pod uwagę okoliczności towarzyszące sprawie zwolnienia ze służby, a w szczególności to, jakie świadczenia w związku ze zwolnieniem funkcjonariusz otrzymał i jakie przysługiwały mu do dnia przywrócenia do służby.

Ważne

Sądowa kontrola decyzji uznaniowych (w tym decyzji o wysokości świadczenia za okres pozostawania poza służbą) jest ograniczona, gdyż sprowadza się do oceny, czy decyzja nie nosi znamion dowolności, a zatem czy organ decyzyjny zebrał niezbędny do rozstrzygnięcia materiał dowodowy i dokonał wyboru właściwego sposobu załatwienia sprawy, po wszechstronnym rozważeniu wszystkich okoliczności faktycznych.

Charakter odszkodowawczy

Uznając, że świadczenie to ma charakter rekompensacyjny, sądy przyjęły, że kryterium decydującym o jego przyznaniu nie powinna być długość pozostawania funkcjonariusza poza służbą, lecz okoliczności dotyczące sytuacji finansowej osoby zwolnionej w okresie od dnia jej zwolnienia do dnia przywrócenia do służby. Tak stwierdził m.in. WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 13 marca 2013 r. (II SA/Go 148/13).

Wymiar świadczenia winien zatem zgodnie z wyrokami WSA w Warszawie (z 29 czerwca 2010 r., II SA/Wa 396/10 i z 7 czerwca 2011 r., II SA/Wa 392/11) uwzględniać sytuację finansową policjanta po zwolnieniu ze służby i być wprost proporcjonalny do wysokości świadczeń otrzymywanych w związku ze zwolnieniem, a także pobieranych po zwolnieniu, np. świadczeń emerytalnych czy rentowych.

Przykład

Policjant został zwolniony ze służby w związku z nabyciem uprawnień emerytalnych, na co poskarżył się do sądu. W rezultacie po 27 miesiącach został do służby przywrócony, a jego przełożony przyznał mu świadczenie pieniężne za okres pozostawania poza służbą w wysokości jednomiesięcznego uposażenia. Funkcjonariusz uważał, że to za mało, dlatego decyzję tę zaskarżył do sądu. Ten uznał ją jednak za prawidłową i utrzymał w mocy. Jeszcze przed odejściem ze służby policjantowi podwyższono bowiem dodatek funkcyjny. Następnie po zwolnieniu ze służby przez okres roku pobierał świadczenie pieniężne, określone w art. 117 uop, odpowiadające uposażeniu zasadniczemu wraz z dodatkami o charakterze stałym, pobieranymi na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym. Później natomiast przeszedł na emeryturę i do czasu przywrócenia do służby otrzymywał świadczenie emerytalne. W takich okolicznościach zdaniem organu (a później i sądu) nie było podstaw do wypłaty świadczenia pieniężnego za okres pozostawania poza służbą w wysokości wyższej niż jednomiesięczne uposażenie (por. wyrok WSA w Warszawie z 29 listopada 2007 r. II SA/Wa 1611/07).

Podstawą uposażenie przed zwolnieniem

Artykuł 42 ust. 5 uop gwarantuje funkcjonariuszowi przywróconemu do służby świadczenie pieniężne równe w swej podstawie uposażeniu, jakie otrzymywał na zajmowanym stanowisku przed zwolnieniem. Chodzi tu o miesięczne uposażenie funkcjonariusza, jakie przysługiwało mu na zajmowanym stanowisku przed zwolnieniem ze służby, mnożone przez liczbę miesięcy, nie więcej jednak niż sześć miesięcy i nie mniej niż jeden miesiąc.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 maja 2008 r. (I OSK 811/07) wskazał, że zawarte w cytowanym przepisie sformułowanie „równe uposażeniu na stanowisku zajmowanym przed zwolnieniem" należy rozumieć jako uposażenie, które przysługiwało policjantowi na stanowisku zajmowanym przed zwolnieniem ze służby, w wysokości odpowiadającej jego uposażeniu zasadniczemu i należnym mu dodatkom o charakterze stałym.

Zgodnie z art. 100 uop uposażenie policjanta składa się z uposażenia zasadniczego i z dodatków do uposażenia. Wysokość uposażenia zasadniczego policjanta jest uzależniona od grupy zaszeregowania jego stanowiska służbowego oraz od posiadanej wysługi lat (art. 101 ust. 1 uop). Dodatkami o charakterze stałym zgodnie z § 6 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia z 6 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad otrzymywania i wysokości uposażenia zasadniczego policjantów (...) są: dodatek za stopień, dodatek funkcyjny, dodatek służbowy, dodatek stołeczny, dodatek za opiekę nad służbowym koniem lub psem, dodatek instruktorski, dodatek lotniczy, dodatek kontrolerski, dodatek specjalny, dodatek terenowy. Dodatki te mają charakter stały i powinny być brane pod uwagę przy ustalaniu podstawy świadczenia. Inne, takie jak np. dopłaty do wypoczynku, równoważnik za przejazd PKP, równoważnik za remont mieszkania, ekwiwalent za umundurowanie oraz nagrody roczne, jako że nie mają charakteru stałego w rozumieniu przytoczonego rozporządzenia, już nie.

Ważne

Wysokość świadczenia pieniężnego za okres pozostawania poza służbą należy ustalać w oparciu o określone składniki uposażenia, tj. grupę zaszeregowania stanowiska zajmowanego przez policjanta przed zwolnieniem, posiadanego wówczas stażu pracy, stopnia policyjnego oraz innych należnych funkcjonariuszowi dodatków o charakterze stałym.

Wpływ na inne uprawnienia

Okres, za który policjantowi przyznano świadczenie pieniężne, wlicza się do okresu służby, od którego zależą wymienione enumeratywnie w art. 42 ust. 6 uop uprawnienia. I tak okres ten wlicza się do okresu służby przygotowawczej (art. 29 ust. 2 uop), a także do wysługi lat wymaganej do mianowania funkcjonariusza na wyższy stopień. Zgodnie bowiem z art. 52 ust. 1 uop nadanie funkcjonariuszowi tego stopnia nie może nastąpić wcześniej niż po przesłużeniu w dotychczasowym stopniu określonej liczby lat.

Okres ten wlicza się też do czasu pozostawania w służbie, od którego zależą:

- nabycie prawa do pierwszego i kolejnego urlopu wypoczynkowego (art. 82 ust 2 i 3 uop),

- wysokość uposażenia zasadniczego policjanta; zgodnie bowiem z art. 101 ust. 1 uop wysokość uposażenia zasadniczego policjanta jest uzależniona od grupy zaszeregowania jego stanowiska służbowego oraz od posiadanej wysługi lat,

- prawo i wysokość nagrody rocznej (art. 110 ust. 1 uop) oraz nagrody jubileuszowej (art. 111 ust. 1 uop),

- wysokość odprawy dla odchodzącego ze służby policjanta (art. 115 ust. 1 uop).