Organy wykonawcze gmin na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej mogą umarzać zaległości podatnikom, którzy wystąpią z takim wnioskiem.
Kontrola NIK pokazała, że samorządy nagminnie łamią zapisy Ordynacji podatkowej przy umarzaniu zaległości podatkowych. Uregulowań nie przestrzegało 21 spośród 24 skontrolowanych gmin. Nieprawidłowości ujawniono w 36% postępowań podatkowych (672), a po ich zakończeniu wydano decyzje umarzające zaległości podatkowe na kwotę 21,6 mln zł, która stanowiła aż 66% kwoty badanych umorzeń.
W 10 gminach organy podatkowe umorzyły ubiegającym się o to 191 podatnikom zaległości podatkowe w kwocie 7 mln zł, mimo że nie stwierdziły zaistnienia przesłanki „ważnego interesu podatnika" lub „interesu publicznego", o której mowa w przepisach. Z dokumentacji nie wynikało bowiem, aby świadczenie podatkowe nie mogło zostać spełnione bez doraźnej pomocy organów podatkowych. Przyznanie tych ulg uzasadniano m.in. powszechnym kryzysem światowym, koniecznością ponoszenia przez podatników bieżących wydatków czy też dokonanymi inwestycjami w ich przedsiębiorstwach, a także rekompensatami za określone działania podatników na rzecz gminy.
Z kolei 13 gmin umorzyło zaległości w łącznej kwocie 4 mln zł bez zebrania niezbędnych dokumentów, potwierdzających istnienie okoliczności wskazanych we wnioskach, co było konieczne do przyznania ulg. Sytuacja taka wystąpiła w 253 postępowaniach.
W siedmiu gminach nie wywiązywano się z ustawowego obowiązku sporządzania uzasadnienia faktycznego i prawnego decyzji. W 123 decyzjach albo ogólnie odnoszono się do okoliczności, jakie były przesłanką udzielenia ulgi (np. trudna sytuacja finansowa), albo w ogóle nie uzasadniano decyzji. Tymczasem prawo wymaga przedstawienia dokumentacji, która potwierdza przesłanki podane przez podatnika we wniosku o ulgę.
