Samorząd terytorialny: jak utworzyć jednoosobową spółkę z o.o.

Regulacje prawne dotyczące jednoosobowej spółki z o.o. jednostki samorządu terytorialnego zasadniczo nie odbiegają od reguł ogólnych, niemniej są pewne różnice, na które należy zwrócić szczególną uwagę. Konsekwencje niezastosowania odmiennych unormowań mogą bowiem być daleko idące: nawet skutkować odmową wpisu spółki do Krajowego Rejestru Sądowego.

Pierwszym krokiem do utworzenia omawianej spółki jest podjęcie w tej sprawie uchwały przez (odpowiednio) radę powiatu, radę gminy, sejmik województwa. Kolejne niezbędne czynności to: podpisanie aktu założycielskiego, wniesienie przez wspólnika wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, ustanowienie rady nadzorczej, powołanie zarządu, wpis do KRS.

W trakcie formułowania aktu założycielskiego zawiązywanej przez siebie spółki jednostka samorządu terytorialnego (dalej jako jednostka lub samorząd) musi zwrócić uwagę na odmienne od zasad ogólnych, wytyczonych przez kodeks spółek handlowych, uregulowanie kwestii ustanowienia rady nadzorczej. Otóż w myśl art. 213 § 2 k.s.h. ustanowienie rady nadzorczej w jednoosobowej spółce z o.o. jest fakultatywne. Tymczasem zgodnie z art. 10a ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (DzU z 1997 r. nr 9, poz. 43 ze zm.; dalej: ustawa) w takiej samej spółce, ale tworzonej przez samorząd, rada nadzorcza jest obligatoryjna, a naruszenie wymogu jej ustanowienia powinno - zdaniem doktryny - skutkować odrzuceniem wniosku o wpis spółki do KRS (K. Kohutek: "Komentarz do art.10a ustawy o gospodarce komunalnej", Lex dla Samorządu Terytorialnego, luty 2007 r. - gwoli ścisłości należy dodać, iż powołanie rady nadzorczej jest konieczne w każdej spółce z udziałem samorządu, niezależnie od liczby wspólników i wysokości kapitału zakładowego). Co więcej, o ile k.s.h. pozwala wspólnikom spółki z o.o. na wskazanie w umowie spółki okresu, na jaki chcą powołać członków rady nadzorczej (art. 216 § 1), o tyle ustawa dla spółek z większościowym udziałem jednostki samorządu jednoznacznie ustala trzyletnią kadencję członka rady nadzorczej (art. 10a ust. 3), przy czym jej postanowienia są w tym zakresie bezwzględnie wiążące i nie mogą być zmienione aktem założycielskim (umową).

Poza ogólnymi warunkami stawianymi przez k.s.h. kandydatom na członków rad nadzorczych (pełna zdolność do czynności prawnych, niekaralność za określone przestępstwa, zakaz łączenia funkcji) są dodatkowe wymogi, od których spełnienia uzależniona jest możliwość powołania w skład rady nadzorczej jednoosobowej komunalnej spółki z o.o.

Celem tych obostrzeń jest niewątpliwie zapewnienie jak najwyższego poziomu nadzoru. Jednym z warunków jest bowiem (art. 10a ust. 4 ustawy) obowiązek uprzedniego złożenia egzaminu w trybie określonym przepisami o komercjalizacji i prywatyzacji. Aktualnie problematykę tę normuje, wydane z upoważnienia ustawy z 30 sierpnia1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji, rozporządzenie Rady Ministrów z 7 września 2004 r. w sprawie szkoleń i egzaminów dla kandydatów na członków rad nadzorczych spółek, w których Skarb Państwa jest jedynym akcjonariuszem (DzU nr 198, poz. 2038 ze zm.). Z obowiązku składania egzaminu rozporządzenie zwolniło m. in.: doktorów nauk prawnych i nauk ekonomicznych, osoby wpisane na listę radców prawnych, adwokatów, biegłych rewidentów lub doradców inwestycyjnych. Ponadto (zgodnie z art. 13 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji w związku z art. 10a ust. 5 ustawy) osoby te nie mogą:

-pozostawać w stosunku pracy ze spółką ani świadczyć pracy lub usług na jej rzecz na podstawie innego tytułu prawnego,

-posiadać akcji lub udziałów u przedsiębiorców tworzonych przez spółkę, z wyjątkiem akcji dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym,

-pozostawać u przedsiębiorców (o których mowa w drugim punkcie) w stosunku pracy ani świadczyć pracy lub usług na ich rzecz na podstawie innego tytułu prawnego,

-wykonywać zajęć, które pozostawałyby w sprzeczności z ich obowiązkami albo mogłyby wywołać podejrzenie o stronniczość lub interesowność (w tym również pełnić funkcji z wyboru w zakładowej organizacji związkowej).

Kandydaci na członków rad nadzorczych jednoosobowych komunalnych spółek z o.o. nie mogą również podlegać innym ograniczeniom i zakazom pełnienia funkcji we władzach spółek, wynikającym w szczególności z ustaw: z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne oraz tzw. kominowej z 3 marca 2000 r.

Po ustaleniu składu rady nadzorczej następną czynnością jest powołanie członków zarządu. Stosownie do art. 10a ust. 6 ustawy w spółkach z udziałem jednostek samorządu członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza. Przepis ten jest bezwzględnie wiążący, wobec czego niemożliwe jest przyjęcie innych rozwiązań. Jest to zatem kolejna regulacja odmienna od zasad ogólnych, zgodnie z którymi decyzja w tej sprawie jest podejmowana uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 201 § 4k k.s.h.).