Organy kontroli są zbyt rygorystyczne wobec samorządów

Samorządom nie wolno oświetlać budynków dla promocji gminy, nie wolno nakładać dodatkowych opłat za podłączanie się do kanalizacji, ani określać jak ma wyglądać ogródek piwny. Samorząd nie może prowadzić hotelu, ani telewizji lokalnej. Źle, gdy rada gminy przyjmie uchwałę, dotyczącą wieloletnich planów współpracy z organizacjami pozarządowymi, ponieważ [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=BBA58FC4C50B024F9205178350A29CD4?id=169569]ustawa[/link] nakazuje opracowywać plany roczne. Samorządy nie mogą nawet ubezpieczyć swoich pracowników, ani przyznać nagrody wójtowi.

Tak wynika z wyroków sądów i rozstrzygnięć organów nadzorczych, które stoją na stanowisku, że gmina może robić tylko to, na co pozwala ustawa.

Tymczasem samorządowcy i eksperci samorządowi alarmują, że takie rozumienie prawa dotyczącego samorządów wstrzymuje ich rozwój i może grozić alienacją administracji lokalnej.

[srodtytul]Które prawo stosować[/srodtytul]

Podstawowy problem polega na tym, czy jednostki samorządu mogą podejmować decyzje tylko na podstawie jednoznacznych delegacji ustawowych, czy - jako związki mieszkańców - mają prawo wykorzystywać zawarte w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=515583D88BF41D6080F3A50E3E9C41B9?id=77990&tresc=1&wid=318933#R.7.]Konstytucji[/link] i w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=033B439AAF211269C5F15FFB0DF62F28?id=163433]ustawie samorządowej[/link] przepisy o kompetencji generalnej, które zezwalają na podejmowanie decyzji z własnej inicjatywy i na własną odpowiedzialność.

Wśród samorządowców panuje przekonanie, że nadgorliwa interpretacja prawa ogranicza kompetencje władz lokalnych.

[srodtytul] Niezgodnie z duchem samorządności...[/srodtytul]

Takie wnioski wynikają z ankiety ([b][link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/samorzady/Raport_Szansy_i_bariery_rozwoju_jst.pdf]zobacz ankietę (pdf)[/link][/b]), jaką przeprowadziła Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej (FRDL) wśród samorządowców.

W ten sposób wypowiedziało się aż 77 proc. respondentów.

- W opinii samorządowców, decyzje organów nadzoru często ograniczają samorządność, interpretują przepisy prawne niezgodnie z ich duchem – mówił prof. Jerzy Regulski, prezes FRDL, podczas prezentacji wyników ankiety w Senacie. - Instytucje nadzoru koncentrują uwagę jedynie na sprawach proceduralnych i nie ponoszą odpowiedzialności za skutki swych decyzji lub zaniechań.

[srodtytul] ... i idei samorządu[/srodtytul]

W podobnym tonie wypowiadali się także uczestnicy Forum Debaty Publicznej, które powołał w połowie miesiąca prezydent Bronisław Komorowski. Zwracano uwagę, że potrzebne jest odnowienie tzw. klauzul generalnych dotyczących samorządu, a szczególnie tych mówiących o domniemaniu kompetencji gminy.

Na przykład z art. 166 ust. 1. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=700DB75F81FAF790F4731CC1EAF5DA5B?id=77990]Konstytucji[/link] wynika , że samorząd wykonuje zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty.

[b]Grupa ekspertów, której przewodzą profesorowie Michał Kulesza i Jerzy Regulski ma za zadanie przejrzeć obowiązujące prawo i przygotować pakiet zmian w ustawach. Zadeklarowali, że takie propozycje zostaną przedstawione prezydentowi do marca 2011 r.[/b]

- Po 20 latach działalności samorządu istnieje potrzeba potwierdzenia podstaw konstytucyjnych, na których zostały umocowane samorządy w Polsce – mówi prof. Michał Kulesza. - Potrzeba zwiększenia myślenia obywatelskiego.

[srodtytul]Kto winien[/srodtytul]

46 proc. ankietowanych przez FRDL oceniło - jako stwarzającą bariery dla samorządności - działalność samorządowych kolegiów odwoławczych, 40 proc. - działalność regionalnych izb obrachunkowych, 30 proc. - działalność wojewodów, a 24 proc. - orzecznictwo sądów administracyjnych.

[srodtytul]Prawo do ryzyka[/srodtytul]

Podobnie krytyczni są także skarbnicy samorządowi, którzy niedawno debatowali w ramach Kongresu Skarbników Samorządowych. Ich zdaniem samorządy powinny mieć większą wolność w dysponowaniu i wydatkowaniu środków publicznych. Krytykowali niejasne regulacje prawne, które powodują, że [b]finansiści samorządowi tak bardzo obawiają się odpowiedzialności karnej, że w ogóle nie podejmują ryzykownych działań[/b].

Traktowanie samorządów jedynie jako organów władzy administracyjnej skutkuje ograniczeniem efektywności ich działań i zniechęca do podejmowania inicjatyw gospodarczych – mówili skarbnicy.

Jako przykład podawano słabo rozwijającą się współpracę w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. W środowisku krąży nawet "oryginalne" tłumaczenie skrótu PPP (partnerstwo publiczno-prywatne), jako „prawie pewny prokurator”.

- Ograniczenie praw samorządów tylko do realizacji nakazów ustawowych może oznaczać, że władza samorządowa nie może z własnej inicjatywy rozwiązać problemu, którego ustawodawca nie przewidział. Najpierw musi spowodować, że parlament ów problem dostrzeże, że znajdzie generalne rozwiązanie obowiązujące cały kraj i dopiero wtedy będzie można przystąpić do jego rozwiązywania - podsumowuje prof. Regulski.

[ramka][i][b]Czego nie wolno samorządom - przykłady [/b][/i]

[b]>>>[/b] Rada miejska podjęła uchwałę w sprawie iluminacji obiektów zabytkowych oraz innych obiektów będących lub niebędących własnością miasta. Oświetlenie budynków miało służyć promocji gminy. Uchwałę zakwestionowali wojewoda i WSA argumentując, że nie ma przepisu, który upoważniałby gminę do podjęcia uchwały w tej sprawie.

[b]Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygn. II OSK 1476/10):[/b] Nie ma żadnych przepisów, z których wynikałoby, że rada miejska może podjąć uchwałę w sprawie iluminacji obiektów zabytkowych.

Czytaj więcej w artykule: [link=http://www.rp.pl/artykul/406984,552122-Promocja-gminy-tylko-zgodna-z-prawem.html]Promocja gminy nie może naruszać przepisów ustawy[/link]

[b]>>> [/b]W uchwale gminy znalazł się zapis, że gmina ustala zasady usytuowania miejsc sprzedaży i podawania napojów alkoholowych w ogródkach piwnych przy lokalach gastronomicznych oraz w ogródkach piwnych przy punktach sprzedaży detalicznej. Sąd uznał, że gmina przekroczyła swoje uprawnienia, bo może jedynie wyznaczać ilość punktów sprzedaży alkoholu oraz ich odległość od innych obiektów użyteczności publicznej.

[b]Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 9 czerwca 2010 r. (sygn. III SA/Gl 130/10):[/b] Gmina nie ma uprawnień do tego, by ustalać, jak ma wyglądać miejsce sprzedaży i podawania napojów, i w jakich warunkach sprzedaż taka ma się odbywać.

Czytaj więcej w artykule: [link=http://www.rp.pl/artykul/494902.html]Gmina nie może wyznaczać ogródków piwnych[/link]

[b]>>>[/b] Rada miejska podjęła uchwałę w sprawie ustalenia opłat za podłączenie się do kanalizacji stanowiącej własność gminy. Skargę na tę uchwałę wniósł prokurator. Jego zdaniem, żaden przepis nie zezwala gminie na uchwalenie takiego obowiązku.

[b]Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 28 września 2010 r. (sygn.II SA/Kr 742/10):[/b] Gmina może uchwalać prawo miejscowe jedynie wtedy, gdy wynika to wyraźnie z przepisów ustawowych.

Czytaj więcej w artykule: [link=http://www.rp.pl/artykul/406984,551055-Gmina-wprowadzi-oplaty--gdy-przepisy-pozwola.html]Opłaty można wprowadzać, tylko gdy pozwalają na to przepisy[/link]