Samorządy korzystające z unijnych dotacji mają kłopoty z VAT

A wszystko przez to, że organy podatkowe uważają, iż mogą one odliczyć podatek naliczony przy zakupach związanych z tymi inwestycjami, bo przekazanie ich efektów rzeczowych jest czynnością podlegającą opodatkowaniu.

Wspólne przedsięwzięcia

Samorządy często decydują się na współdziałanie przy realizacji projektów, których zasięg terytorialny obejmuje kilka gmin (miast), powiatów czy województw. Zawierane są wtedy umowy partnerskie, w których samorządy ustalają wzajemne relacje i uprawnienia, a także  jeden z partnerów wyznaczany jest na lidera projektu i to on firmuje wspólne działania wobec instytucji rozdzielającej fundusze unijne.

Finansowanie wspólnych działań odbywa się z reguły poprzez dotacje celowe udzielane przez partnerów liderowi, natomiast po zakończeniu realizacji projektu jego efekty rzeczowe dzielone są pomiędzy uczestników wedle ustalonych wcześniej zasad.

Istotne jest jednak to, że podział tych efektów jest czynnością formalną, wyłącznie administracyjną, gdyż dzielone efekty rzeczowe są od samego początku własnością poszczególnych partnerów ze względu na to, że znajdują się na należących do nich nieruchomościach (np. tablice informacyjne) lub też są w całości w postaci niematerialnej (np. portale internetowe).

Jeżeli projekty te finansowane są ze środków unijnych, jednym z warunków otrzymania refundacji poniesionych kosztów w postaci VAT zawartego w cenie nabywanych produktów i usług jest brak możliwości jego odliczenia. W celu potwierdzenia tego samorządy występują często do organów podatkowych o wydanie indywidualnych interpretacji.

Jednak spotyka je wtedy niemiła niespodzianka. Otóż fiskus przyjmuje, że podatek naliczony w części przypadającej na efekty rzeczowe przynależne partnerom podlega odliczeniu w związku z tym, że przy podziale tych efektów pomiędzy partnerów mamy do czynienia z odpłatną dostawą dokonywaną przez lidera na rzecz partnerów.

Błąd partnerów...

Takie stanowisko powoduje, że partnerzy nie otrzymają dofinansowania w pełnej, wnioskowanej i zaplanowanej wysokości.

Być może, po części, winne temu są same samorządy, które w zawieranych umowach posługują się pojęciem „przekazania efektów rzeczowych”.

To zaś w połączeniu z faktem, że całość wydatków fakturowana jest na lidera projektu, sugeruje organom podatkowym, iż nabył on prawo do rozporządzania towarami jak właściciel, a „przekazując” nabyte lub wytworzone efekty rzeczowe projektu swoim partnerom, dokonuje przeniesienia tego prawa, co w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT zrównuje tę czynność z dostawą towarów, która co do zasady jest opodatkowana. Skoro zaś mamy do czynienia z czynnością opodatkowaną, lider ma prawo do odliczenia VAT naliczonego zawartego w cenie nabytych towarów i usług, które składają się na „przekazane” efekty rzeczowe projektu.

Dodatkowym argumentem dla organów podatkowych są przekazane liderowi przez partnerów środki finansowe (zwykle dotacja celowa), które mają świadczyć o odpłatności dostawy towarów.

...czy organów podatkowych

Rozumowanie organów, jakkolwiek słuszne w kontekście regulacji ustawy o VAT, oparte jest jednak na błędnych założeniach. Mianowicie przyjmują one, że lider działa we własnym imieniu na rachunek partnerów, ci nabywają prawo do rozporządzania jak właściciel efektami rzeczowymi projektu dopiero po ich przekazaniu przez lidera, a lider otrzymuje wynagrodzenie w postaci wkładu finansowego partnerów.

W rzeczywistości zaś lider reprezentuje siebie i partnerów, w związku z czym nie nabywa, nie buduje i nie organizuje na rachunek ani na zlecenie partnerów tylko w ich imieniu.

Z kolei efekty rzeczowe powstałe w trakcie realizacji projektu są od momentu ich powstania własnością lub współwłasnością poszczególnych partnerów, co dodatkowo potwierdza fakt, że w ich odbiorze – po nabyciu lub wytworzeniu – uczestniczą zwykle przedstawiciele partnerów, właścicieli tych efektów, a nie przedstawiciele lidera.

Natomiast co do rzekomego wynagrodzenia lidera jest oczywiste, że dotacje celowe nie są odpłatnością za dostarczone rzeczy lub usługi przez lidera na rzecz partnerów, lecz jedynie środkami finansowymi umożliwiającymi realizację wspólnego celu określonego w umowie partnerskiej zobacz artykuł „To nie jest odpłatność".

Idąc dalej, należy zauważyć, że „przekazując” partnerom efekty rzeczowe projektu, lider jedynie rozlicza się z otrzymanych dotacji celowych w związku z tym, że odpowiada za właściwe wydatkowanie przekazanych środków finansowych. „Przekazanie” jest w tej sytuacji tylko i wyłącznie czynnością techniczną, a nie odsprzedażą, również dlatego, że nie można przekazać (w sensie czynności opodatkowanej w rozumieniu ustawy o VAT) komuś czegoś, co już jest jego własnością.

Czynność „przekazania” efektów rzeczowych projektu nie rodzi żadnego nowego stosunku zobowiązaniowego ani nie jest jego realizacją i polega w rzeczywistości na przedstawieniu partnerom odpowiednich dokumentów umożliwiających rozliczenie dotacji celowych wedle zasad ustawy o finansach publicznych.

Gdyby fiskus miał rację

Jeżeli jednak uznać za fiskusem, że przekazanie części efektów rzeczowych partnerom jest odpłatną dostawą, należałoby udokumentować ją fakturą VAT. Jaka zatem powinna być wartość tych efektów rzeczowych wykazana na fakturach wystawianych przez lidera?

Czy wartość ich nabycia, czy też wartość dotacji celowych przekazanych przez partnerów?

W dalszej kolejności powstaje pytanie, jak powinny być zaksięgowane i rozliczone takie faktury. Czy lider i partnerzy mają ująć je w swoich księgach rachunkowych jako przychody i koszty, pomimo że pozycje takie nie zostały ujęte w żadnych budżetach? Takie działania mogłyby narażać partnerów na odpowiedzialność za niezachowanie dyscypliny finansowej.

Poza tym, w jaki sposób takie faktury powinny być rozliczone? Czy udzielone i otrzymane wcześniej dotacje (odpowiednio zaksięgowane) mają teraz być przeksięgowane i uznane z jednej strony za uregulowanie należności, a z drugiej zobowiązań, mimo że nie ma to żadnego oparcia w jakichkolwiek dokumentach ani postanowieniach umownych?

Czy też faktury mają pozostać nierozliczone lub wręcz nie powinny być księgowane, gdyż są wystawiane jedynie dla celów podatkowych?

Wiadomo, że w odpowiedzi na wniosek o wydanie interpretacji podatkowej organ podatkowy odpowiada jedynie na pytanie wnioskodawcy. Gdyby jednak przemyślał konsekwencje swojego stanowiska, być może rzuciłyby one cień wątpliwości i zmusiły do bardziej pogłębionej analizy danej sytuacji.

Tylko wzajemne rozliczenia

Na brak czynności opodatkowanych w relacjach między jednostkami samorządowymi wskazuje również konsorcjalny charakter umowy pomiędzy liderem a partnerami. W przypadku zaś takich umów, organy podatkowe wielokrotnie orzekały, że wewnętrzne rozliczenia (o ile zachodzi konieczność ich dokonania) nie są czynnościami opodatkowanymi w rozumieniu ustawy o VAT.

Na potwierdzenie można wskazać następujące interpretacje:

• pismo Izby Skarbowej w Warszawie z 23 czerwca 2010 r. (IPPP1-443-383/10-4/AS), która stwierdziła, że „wzajemne rozliczenia finansowe pomiędzy liderem a partnerem, dotyczące przenoszenia kosztów konsorcjum w części przypadającej na partnera, jak również dokonywania podziału przychodów zgodnie z ustalonymi udziałami w ramach Konsorcjum, biorąc pod uwagę unormowania art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji czynność ta nie powinna być dokumentowana fakturą VAT, lecz innym dowodem księgowym np. notą księgową”.

• interpretację z 29 maja 2009 r. (ILPB1/415-485/09-4/IM), w której Izba Skarbowa w Poznaniu zgodziła się ze stanowiskiem podatnika, że „ustalenie sposobu rozliczeń w ramach konsorcjum stanowi element umowy konsorcjalnej i nie ma podstaw do dokonywania rozliczenia wewnętrznego na podstawie faktury VAT pomiędzy obiema stronami, ponieważ żadna ze stron nie będzie świadczyć na rzecz drugiej czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT”.

• interpretację  Izby Skarbowej w Poznaniu z 31 lipca 2009 r. (ILPP2/443-659/09-4/MN), zgodnie z którą „wzajemne rozliczenie pomiędzy stronami umowy konsorcjum nie jest odpłatnym świadczeniem usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W konsekwencji, czynność ta nie powinna być dokumentowana fakturą VAT”.

• interpretację Izby Skarbowej w Warszawie z 22 stycznia 2009 r. (IPPP2/443-1649/08-2/AS), potwierdzającą opinię podatnika, że „wzajemne rozliczenia merytoryczne i finansowe pomiędzy liderem, a partnerami konsorcjum nie są odpłatnym świadczeniem usług w celu realizacji umowy na projekt rozwojowy. Stanowi to jedynie partycypowanie we wspólnie poniesionych kosztach, jak i osiągniętych przychodach. Biorąc pod uwagę powyższe unormowania wzajemne rozliczenia finansowe pomiędzy liderem a partnerami konsorcjum nie stanowią świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W konsekwencji czynność ta nie powinna być dokumentowana fakturą VAT, lecz innym dowodem księgowym np. notą księgową”.

• interpretację Izby Skarbowej w Katowicach z 15 kwietnia 2009 r. (IBPP1/443-97/09/AS), w której czytamy: „spółka jest podatnikiem podatku od towarów i usług, jednakże dokonanie rozliczenia przychodów i kosztów pomiędzy stronami umowy konsorcjum nie jest świadczeniem usługi na rzecz konsorcjantów i tym samym spółka nie dokonuje sprzedaży. Brak więc podstaw do wystawienia faktury. W takim przypadku dokumentem służącym do rozliczenia kosztów i przychodów będzie nota księgowa wystawiona przez lidera”.

Czytaj także w serwisie: