Obligacje komunalne – łatwo i szybko

Prawo emisji obligacji przez samorządy wynika wprost z ustawy o obligacjach, która określa zasady emisji, zbywania, nabywania i wykupu obligacji. Art. 2 punkt 2 tej ustawy stanowi, że obligacje mogą emitować gminy, powiaty, województwa, a także związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa. Zdolność obligacyjną samorządów potwierdza także art. 48 ust. 1 ustawy o finansach publicznych oraz ustawy samorządowe.

Najpierw analiza potrzeb

Decyzję o emisji obligacji w gminie podejmuje rada miasta, najczęściej na wniosek prezydenta miasta. Przygotowaniem wniosku zajmuje się miejski skarbnik.

– Najpierw dokonaliśmy analizy sytuacji gminy – mówi Kazimierz Paryła, skarbnik Siedlec. Miasto właśnie zadebiutowało na Catalyst. – Zdecydowanie zmniejsza się obecnie dynamika dochodów własnych i wyraźnie zmalał transfer pieniędzy z budżetu państwa. Rosnące opłaty za media oraz usługi komunikacji miejskiej nie pozwoliły na podnoszenie stawek podatków lokalnych, aby zwiększyć dochody budżetu. Zdecydowaliśmy się więc na pożyczkę w postaci emisji obligacji komunalnych.

W marcu Siedlce wprowadziły swoje obligacje komunalne na Giełdę Papierów Wartościowych, na rynek papierów Catalyst. Wartość wystawionych tam obligacji to 25,1 mln zł. Siedlce już wcześniej  wypuszczały obligacje, ale były one adresowane do konkretnych instytucji finansowych i nie obracano nimi na giełdzie.

Konieczna uchwała rady

To do wyłącznej właściwości rady gminy należy emitowanie obligacji oraz określanie zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez wójta (art. 18 punkt 2.9) litera b) ustawy o samorządzie gminnym). Podobnie jest w przypadku powiatu i województwa samorządowego.

Co ważne – gminna uchwała w sprawie emisji obligacji musi być przyjęta bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy składu rady (art. 58 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym). Zdarzają się niestety przypadki, że z tego powodu RIO unieważnia decyzję gminy. Inaczej jest w przypadku szerszych samorządów. Uchwały rady powiatu i sejmiku województwa mogą zapaść zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy składu organu (art. 13 ustawy o samorządzie powiatowym, art. 19 ustawy o samorządzie województwa).

Prace przygotowawcze

Nie ma co wyważać otwartych drzwi. Rzadko który samorząd jest na tyle biegły w sprawach obligacji, żeby samemu przygotować uchwałę, w której zostaną precyzyjnie opisane wszystkie warunki dotyczące emisji. W praktyce więc najczęściej skarbnik zwraca się do różnych banków i biur maklerskich z zapytaniem i przedwstępną ofertą współpracy. Może się zwrócić do wszystkich banków lub do jednego wybranego przez siebie konkretnego biura. Prawo dopuszcza tutaj wszelkie możliwości. Może to być zapytanie ofertowe, sporządzone na wzór specyfikacji istotnych warunków zamówienia publicznego lub po prostu decyzja prezydenta miasta o wyborze konkretnego biura, któremu zostanie powierzone prowadzenie emisji obligacji gminnych. Przy pierwszej emisji samorządy przeprowadzają rodzaj konkursu ofert. Przy kolejnych emisjach, z reguły, wystarcza już tylko kontakt bezpośredni z właściwym doradcą finansowym.

Prace przygotowawcze, czyli przede wszystkim analizy finansowe, w praktyce przeprowadzane są prawie zawsze z pomocą wyspecjalizowanych biur maklerskich jako animatorów albo agentów emisji. Na Catalyst nie ma obowiązku korzystania z autoryzowanego doradcy, niemniej jednak giełda udzieliła kilkudziesięciu podmiotom zezwolenia na pełnienie takiej funkcji. Lista Autoryzowanych Doradców opublikowana jest na stronie www.gpwcatalyst.pl .

Gminna uchwała w sprawie emisji obligacji musi być przyjęta bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy składu rady

Rynek komunalnych obligacji Catalyst reklamuje Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie w przewodniku dla potencjalnych emitentów. „Utworzenie w roku 2009 przez GPW i jej spółkę zależną Bond-Spot rynku obligacji Catalyst stanowi istotny krok w rozwoju polskiego rynku obligacji komunalnych. Jednostkom samorządu terytorialnego daje szansę na stosunkowo łatwe i tanie pozyskanie środków na realizację inwestycji" – napisano w broszurze. – Obligacje komunalne nie podlegają ustawie Prawo zamówień publicznych – zauważa skarbnik Siedlec – ale i tak nasze prace wstępne przygotowaliśmy zgodnie z procedurą zamówień. Opracowaliśmy specyfikację i rozesłaliśmy zapytanie do wszystkich okolicznych central banków. Napisaliśmy o naszych planach inwestycyjnych i możliwościach finansowych. Odpowiedziało pięć banków, wybraliśmy PKO BP, po prostu dlatego, że ich oferta była najlepsza, w tym przedstawili najniższą cenę obsługi prowizyjnej banku.

Art. 4 punkt 3) litera j) ustawy Prawo zamówień publicznych stanowi, że ustawy nie stosuje się do  zamówień, których przedmiotem są „usługi finansowe związane z emisją, sprzedażą, kupnem lub transferem papierów wartościowych lub innych instrumentów finansowych, w szczególności związane z transakcjami mającymi na celu uzyskanie dla zamawiającego środków pieniężnych lub kapitału".

Uchwała obligacyjna

Wybrany doradca przygotowuje ofertę na podstawie oczekiwań i możliwości samorządu oraz swojego doświadczenia. Dokonuje analiz finansowych i ustala podstawowe czynniki, które ukształtują program emisji obligacji. Obecnie powszechnie korzysta się z zestandaryzowanych wzorców. W tym celu parę lat temu Związek Banków Polskich przygotował broszurę informacyjną, tak zwaną rekomendację, której celem było ujednolicenie technicznych zasad emisji oraz programów emisji obligacji komunalnych. Bankowcy ocenili, że szczegóły poszczególnych emisji tak bardzo się różniły między sobą, że – m.in. z tego powodu – obligacje komunalne cieszyły się jedynie niewielkim zainteresowaniem wśród inwestorów instytucjonalnych. Dlatego – w interesie wszystkich – „standaryzacja tego instrumentu powinna uczynić obligacje komunalne bardziej przejrzystymi dla inwestorów i zwiększyć obrót nimi na rynku wtórnym" – czytamy w broszurze.

Ogólnie, uchwała powinna zawierać podstawowe elementy dotyczące emisji obligacji: określenie wartości nominalnej obligacji, tryb emisji, wielkość emisji, termin i warunki wykupu obligacji, wysokość oprocentowania, informację o zabezpieczeniu obligacji lub jego braku, określenie celu emisji.

Wszystkie elementy ważne dla emisji powinny zostać przedstawione radnym przed głosowaniem, tak aby ci byli w pełni świadomi podejmowanych przez siebie decyzji w sprawie emisji. W procesie przygotowania emisji obligacji komunalnych warto także zadbać o pozytywną opinię regionalnej izby obrachunkowej. A zatem należy posiadać dwie uchwały: uchwałę rady samorządu w sprawie emisji obligacji oraz uchwałę składu orzekającego RIO w sprawie wydania opinii o możliwości wykupu obligacji. Uchwała rady jest ustawowo konieczna, a uchwała RIO wynika z ugruntowanej praktyki, stosowanej przez samorządy „dla bezpieczeństwa".

Wypuszczenie emisji nie jest związane z określeniem celu, na jaki mają być przeznaczone pieniądze z emisji. Nie wskazuje tego żadna ustawa, ni o finansach publicznych, ani ustawa o obligacjach.

Wnioski składane do giełdy o dopuszczenie/wprowadzenie do obrotu muszą być podpisane przez szefa samorządu oraz kontrasygnowane przez skarbnika.

Kiedy pieniądze?

Siedlce powierzyły przygotowanie i wprowadzenie emisji na rynek Catalyst bankowi PKO BP. Sprawę prowadził Marcin Święcicki, kierownik Zespołu Departamentu Finansowania Inwestycji Zespołu Transakcji Samorządowych, który mówi, że cały proces, od zakończenia procedury prawnej przez samorząd do emisji obligacji i uzyskania pieniędzy, udawało się zawrzeć w okresie jednego lub dwóch miesięcy.