Nowe zasady korzystania z wody

Wchodząca w życie z dniem 1 stycznia 2018 r. ustawa z 20 lipca 2017r. Prawo wodne (DzU z 2017 r., poz. 1121), zastąpi dotychczas obowiązujące przepisy – ustawy dnia z 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne. Wprowadzone zostanie w związku z tym szereg zmian w zakresie polityki gospodarowania wodami. Część zmian będzie dotyczyć przedsiębiorców w związku z prowadzoną przez nich działalnością.

Katalog usług

Nowa ustawa, analogicznie do aktualnie obowiązującej, wyróżnia trzy sposoby korzystania z wód, tj. korzystanie powszechne, zwykłe oraz szczególne. Katalog szczególnego korzystania z wód uległ znacznemu rozszerzeniu w stosunku do dotychczasowego, część zaś sposobów korzystania z wód została zakwalifikowana jako tzw. „usługi wodne" – kategoria zaspokajania potrzeb wodnych, co prawda znana dotychczasowemu ustawodawstwu, niemniej jednak obejmująca dotychczas znacznie węższy katalog, aniżeli wykaz uregulowany w nowej ustawie.

W nowych przepisach jednoznacznie przesądzono, iż praktycznie każde korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej, niebędące korzystaniem powszechnym lub zwykłym, stanowi szczególne korzystanie z wód wymagające – co do zasady – uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Ustawa rozszerza jednocześnie kategorię usług wodnych, które dotychczas obejmowały utrzymywanie i kształtowanie zasobów wodnych (zwłaszcza piętrzenie, pobór, magazynowanie, uzdatnianie i dystrybucję wody) oraz odbieranie, oczyszczanie i odprowadzanie ścieków. Zgodnie z definicją zawartą w art. 35 ust. 1 nowej ustawy, usługi wodne polegają na zapewnieniu gospodarstwom domowym, podmiotom publicznym oraz podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą możliwości korzystania z wód w zakresie wykraczającym poza zakres powszechnego, zwykłego i szczególnego korzystania z wód. W art. 35 ust. 3 nowej ustawy wymieniony został zamknięty, rozszerzony w stosunku do aktualnej regulacji, katalog usług, które obecnie uchodząc za szczególne korzystanie z wód, będą od nowego roku traktowane jako usługi wodne. Wśród usług wodnych wymieniono m.in. pobór wód podziemnych lub powierzchniowych, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, korzystanie z wód do celów energetyki, w tym energetyki wodnej. Nowa demarkacja pomiędzy szczególnym sposobem korzystania z wód a usługami wodnymi, rozszerzająca katalog usług wodnych, będzie mieć istotny wpływ na zakres obowiązków przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w wielu branżach, w tym w: przemyśle, budownictwie czy energetyce.

System opłat

Zarówno aktualna regulacja, jak i ustawa z 20 lipca 2017 r., oparte są na zasadzie zwrotu kosztów usług wodnych. Oczywiste jest jednak, iż skoro nowa ustawa do usług wodnych zalicza szereg sposobów korzystania z wód związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, które dotychczas uchodziły za szczególne sposoby korzystania z wody, nie podlegając tym samym opłacie (z wyjątkiem wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi), zaś nowa ustawa kwalifikuje je jako usługi wodne, to zakres obciążeń finansowych ulegnie rozszerzeniu. Opłaty dotkną więc przedsiębiorców prowadzących działalność w sektorach dotychczas nieobjętych takimi należnościami. Aktualne zasady ponoszenia opłat za usługi wodne, obejmujące obecnie wyłącznie pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, regulowane są w ustawie z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. DzU 2017r., poz. 519).

Wraz z wejściem w życie nowego Prawa wodnego, system opłat będzie uregulowany autonomicznie w stosunku do opłat środowiskowych, przy czym autonomia ta przejawiać się będzie zarówno w sposobie obliczania opłat, jak również ich uiszczania.

W art. 268 i art. 269 nowej ustawy Prawo wodne określono katalog usług wodnych podlegających opłacie. Rozszerzono go – obok poboru wód (z wyjątkiem poboru wód z morskich wód wewnętrznych) oraz wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, również o szereg innych usług wodnych, jak również niektóre sposoby szczególnego korzystania z wód. Sposób wyliczania opłat jest zróżnicowany, w zależności od sposobu korzystania z wód. Opłata za usługi wodne polegające na poborze wód składa się z opłaty stałej oraz opłaty zmiennej, uzależnionej od ilości wód pobranych. Analogicznie, opłata za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi również składa się z opłaty stałej oraz opłaty zmiennej, wynikającej z ilości i jakości ścieków wprowadzanych w ramach pozwolenia wodnoprawnego albo pozwolenia zintegrowanego.

Natomiast opłata za tak zwaną „utraconą wodę" zależna jest od powierzchni uszczelnionej, rozumianej, jako powierzchnia zabudowana wyłączona z powierzchni biologicznie czynnej oraz zastosowania kompresji retencyjnej. Opłata ta będzie ciążyła na właścicielach i samoistnych posiadaczach nieruchomości lub obiektów budowlanych oraz użytkownikach wieczystych gruntów, które na skutek wykonywania robót i obiektów doprowadziły do zmniejszenia naturalnej retencji terenowej, podczas gdy opłaty za inne usługi wodne lub szczególne sposoby korzystania z wód obciążają podmioty z nich korzystające.

Wysokość opłat stałych oraz opłat zmiennych obciążających przedsiębiorcę, nie będzie podlegać samoobliczeniu przez podmiot zobowiązany, lecz, w większości przypadków, zostaną one wymierzone przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, w drodze informacji doręczanej firmie. W przypadku kwestionowania prawidłowości wyliczenia opłat będzie można w terminie 14 dni od dnia doręczenia informacji, wszcząć procedurę reklamacyjną uregulowaną w art. 273 nowej ustawy. W przypadku nieuwzględnienia reklamacji będzie można złożyć skargę do sądu administracyjnego.

Powstanie niezależnego systemu opłat związanych z wykorzystaniem wód jest związane również z istotnymi modyfikacjami w zakresie zwolnień z opłat. W art. 279 nowego Prawa wodnego co prawda unormowany został katalog pięciu zwolnień przedmiotowych z opłat za wprowadzanie ścieków lub wód do ziemi, lub wód, jednak dla ich zastosowania należy spełnić szereg wymagań natury przedmiotowej, ilościowej lub jakościowej, co w konsekwencji może doprowadzić do ograniczenia zakresu zastosowania zwolnień, zwłaszcza w branży energetycznej, prowadząc z kolei do wzrostu kosztów energii elektrycznej. Przewiduje się, iż nowy system opłat doprowadzi de facto do ich zwiększenia.

Przyrządy pomiarowe i zgody

Przedsiębiorcy korzystający z usług wodnych polegających na poborze wód powierzchniowych lub podziemnych, zostaną obciążeni dodatkowym obowiązkiem stosowania przyrządów pomiarowych umożliwiających pomiar ilości pobranych wód. Analogicznie, przedsiębiorcy korzystający z usług wodnych, w ramach których dochodzi do wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi powyżej normatywnie określonego limitu, zostaną obowiązani do stosowania przyrządów pomiarowych lub systemów pomiarowych umożliwiających pomiar ilości i temperatury wprowadzonych ścieków. Obowiązki te wynikają z art. 36 ust. 1–2 nowej ustawy, przy czym wejście ich w życie zostało odroczone o trzy lata – do 1 stycznia 2021 roku. Do czasu wejścia w życie omawianego obowiązku, przyrządy zostaną przedsiębiorcom zapewnione przez nowo powstałą państwową osobę prawną – Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, na koszt tego podmiotu.

Zmianom ulegnie również system reglamentacji dostępu do szczególnego korzystania z wód, usług wodnych oraz niektórych innych, enumeratywnie wymienionych w nowym Prawie wodnym, sposobów korzystania z wody. W świetle aktualnej regulacji szczególne korzystanie z wód oraz usługi wodne wymagają uprzedniego uzyskania pozwolenia wodnoprawnego, natomiast pomniejsze formy korzystania z wód wymagają jedynie zgłoszenia właściwemu organowi. Nowym rozwiązaniem w stosunku do aktualnej regulacji jest instytucja oceny wodnoprawnej, jako dodatkowej formy zgody wodnoprawnej. Nowa ustawa nakłada obowiązek uzyskania oceny wodnoprawnej w przypadku planowania realizacji inwestycji lub działania mogącego wpłynąć na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych.