VAT w gminach: 10 ważnych dla gmin wydarzeń w 2017 r.

1. Wdrożenie obowiązkowej centralizacji rozliczeń VAT od 1 stycznia 2017 r.

Centralizację rozliczeń VAT w gminach zainicjowała kilka lat temu Gmina Wrocław stwierdzeniem: „Jednostka budżetowa nie może samodzielnie prowadzić działalności gospodarczej. Dlatego też nie może być samodzielnym podatnikiem VAT, a wyłącznie scentralizowanym z własną gminą".

Centralizację przypieczętowało orzeczenie sądu europejskiego, tj. Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (C-276/14) z 29 września 2015 r. i następnie specustawa o centralizacji. Centralizacja rozliczeń VAT w gminach została wprowadzona obowiązkowo w całej Polsce od 1 stycznia 2017r.

2. Obowiązkowa zmiana treści wszystkich faktur

Wprowadzona centralizacja rozliczeń VAT w gminach wymusiła zmianę treści faktur. Chodzi tu zarówno o faktury sprzedażowe, które sama gmina, jak również i jej scentralizowane jednostki muszą sporządzać, jak i faktury zakupowe (nabycia), które gmina i jej scentralizowane jednostki otrzymują od swoich kontrahentów. I to właśnie w nowej, zmienionej wersji. Każda, bez wyjątku, faktura powinna aktualnie określać właściwe dane identyfikacyjne gminy (jej NIP, nazwę i jej adres), jako: „sprzedawcy" (w wystawianych fakturach) i „nabywcy" (w otrzymywanych fakturach).

Dane identyfikacyjne gminy, jako dane główne, muszą być koniecznie wymienione na każdej wystawianej i na każdej otrzymywanej przez jednostki scentralizowane fakturach. Chodzi o dane identyfikacyjne takie jak: NIP, NAZWA I ADRES.

Także ze względów rachunkowych, płatniczych i adresowych konieczne jest umieszczanie w tych fakturach dodatkowo danych jednostki lub zakładu budżetowego (ich nazwy i adresu lecz absolutnie bez ich NIP). Wyłącznie jednak jako np.: „wystawcy" (w wystawianych fakturach) lub „odbiorcy" (w otrzymywanych fakturach).

3. Ustalenie nowej definicji „opłaty administracyjnej" – w wyroku ws. Gminy Poznań

NSA m.in. w wyroku z 9 czerwca 2017 r. (I FSK 1317/15) rozpatrując sprawę Gminy Poznań, uznał, iż: opłaty w swym charakterze zbliżone są do daniny publicznej, jeśli mają charakter: symboliczny, nieekwiwalentny i ściśle regulowany przez przepisy prawa administracyjnego, co odróżnia je od cen.

Należą do nich m.in. opłaty pobierane za nauczanie i pobyt dzieci w przedszkolach i szkołach. Strony nie mają pełnej swobody w ustaleniu wysokości tych opłat, gdyż ich wysokość za te świadczenia, ustalana jest w drodze stosownej uchwały rady gminy.

Nie muszą być zatem opodatkowane i deklarowane w deklaracji VAT-7. Są wyłączone z podatku VAT (tj. nie objęte są tym podatkiem).

4. Każda jednostka scentralizowana musi posiadać swój własny wskaźnik i prewskaźnik odliczeń

Wykonywanie przez gminę i jej scentralizowane jednostki (jednostki i zakłady budżetowe) działalności mieszanej, tj. jednoczesne wykonywanie działalności publicznej i gospodarczej powoduje, iż odliczenia VAT od zakupów służących do tej mieszanej działalności, mogą być wyłącznie częściowe. W takich przypadkach gmina i jej scentralizowane jednostki mogą stosować albo preproporcję odliczeń VAT (ustaloną zgodnie z art. 86 ust. 2a–2h ustawy o VAT) albo proporcję odliczeń VAT (ustaloną zgodnie z art. 90 ust. 2–10 tej ustawy) albo obydwie te proporcje łącznie.

Minister Finansów wyklucza, aby w przypadku gminy była ustalana jedna „całościowa" proporcja i preproporcja odliczeń VAT. I to mimo rozstrzygnięcia TSUE, jakie zapadło w sprawie Gminy Wrocław (C-276/14), dotyczące gminy jako jednego scentralizowanego podatnika VAT.

Minister finansów stwierdził bowiem: „że zastosowanie całościowej proporcji do gminy (np. 20 proc.), istotnie zniekształcałoby (odpowiednio zawyżałoby lub zaniżałoby) kwotę podatku podlegającego odliczeniu. Byłaby ona nieadekwatna do obrotów z działalności gospodarczej zrealizowanej przez gminę".

Zarówno w 2017 roku, jak i obecnie, każda jednostka scentralizowana musi posiadać swój własny wskaźnik i prewskaźnik odliczeń.

5. Ograniczenie bądź wykluczenie odliczeń z uwagi na działalność statutową gmin – oczekiwanie na odpowiedź na pytania do NSA i TSUE

NSA postanowieniem (I FSK 294/15), skierował do składu 7 sędziów w celu wydania uchwały pytanie:

„Czy realizując inwestycję polegającą na budowie infrastruktury wodociągowo- kanalizacyjnej gmina występuje jako organ władzy publicznej realizujący zadania własne wynikające z art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym, czy też występuje w charakterze podatnika VAT w rozumieniu art. 15 ust. 1 i 6 ustawy o VAT, wobec czego czy gminie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z wydatkami poniesionymi na tę inwestycję?".

Z kolei NSA kolejnym postanowieniem (I FSK 972/15), skierował do TSUE w podobnej sprawie pytanie prejudycjalne:

- Czy gminie przysługiwać będzie prawo do odliczenia (poprzez dokonanie korekty) podatku naliczonego związanego z jej wydatkami inwestycyjnymi w sytuacji, gdy:

– w początkowym okresie po wytworzeniu (nabyciu) dobro inwestycyjne (świetlica) wykorzystywane było na cele działalności niepodlegającej opodatkowaniu (w ramach realizacji przez gminę zadań organu władzy publicznej);

– sposób wykorzystania dobra inwestycyjnego uległ zmianie i będzie ono wykorzystywane przez gminę również do wykonywania czynności opodatkowanych.

- Czy dla odpowiedzi na to pytanie, istotne jest to, że w momencie wytworzenia lub nabycia dobra inwestycyjnego zamiar wykorzystania w przyszłości tego dobra przez gminę do wykonywania czynności opodatkowanych nie był wyraźnie wskazany?

- Czy dla odpowiedzi na to pytanie, istotne jest to, że dobro inwestycyjne będzie wykorzystywane zarówno do wykonywania czynności opodatkowanych, jak i niepodlegających opodatkowaniu (w ramach realizacji zadań organu władzy publicznej) i nie ma możliwości obiektywnego przypisania konkretnych wydatków inwestycyjnych do jednej z wyżej wymienionych grup czynności?"

W 2017 roku i obecnie nadal oczekujemy na odpowiedź sądów na te ww. pytania.

6. Sprzedaż wewnętrzna (mająca charakter statutowej) wymusza stosowanie prewskaźnika odliczeń VAT

Dla celów odliczeń VAT od wydatków mieszanych jednostki lub zakładu budżetowego lub samej gminy związanych nie tylko ze świadczeniami „na zewnątrz" ale również z czynnościami wewnętrznymi, w ramach scentralizowanego rozliczania VAT, konieczne jest stosowanie prewspółczynnika odliczeń VAT, na podstawie art. 86 ust. 2a-2g ustawy o VAT.

Dotyczy to w szczególności dostawy wody i odbioru ścieków (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 28 lutego 2017 r. znak: 2461-IBPP3.4512.860.2016.1.ASz).

Gmina nie może dokonać odliczeń VAT w całości, a jedynie częściowo i to w sposób wskazany w rozporządzeniu (wg wskazanego tam wzoru), jeśli za pomocą wybudowanej infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej obsługuje nie tylko osoby trzecie ale także swoje własne jednostki, czyli ma tzw. sprzedaż wewnętrzną (zobacz: wyrok WSA w Bydgoszczy z 4 kwietnia 2017r. o sygnaturze I SA/Bd 64/17).

7. Rozpoczęcie składania JPK

Jednolity Plik Kontrolny (JPK) - jest to przesyłany wyłącznie elektronicznie Ministrowi Finansów zestaw informacji o transakcjach gospodarczych gminy za dany miesiąc. Dane do utworzenia pliku pobierane są bezpośrednio z elektronicznie prowadzonych systemów finansowo - księgowych. Najważniejszy z plików JPK, a mianowicie plik dla potrzeb VAT (tj. JPK_VAT) dot. zakupów i sprzedaży, wynikający z ewidencji VAT prowadzonej przez gminę jako podatnika VAT, jest obowiązkowy, czyli składany bez wezwania. JPK_VAT przesyła się zawsze do 25. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni.

JPK_VAT musiały składać: od 1 lipca 2016 r. duże gminy, a od 1 stycznia 2017 r. małe i średnie. Natomiast wszystkie pozostałe gminy będące podatnikami VAT, czyli mikrogminy, muszą od 1 stycznia 2018 r. wysyłać JPK_VAT.

Oznacza to, że od tej daty wszystkie gminy, będące podatnikami VAT czynnymi, muszą wysyłać JPK_VAT, czyli ewidencję sprzedaży i zakupu VAT, służącej prawidłowemu sporządzeniu deklaracji VAT-7.

8. Zapowiedź wprowadzenia Centralnego Rejestru Faktur

Centralny Rejestr Faktur (CRF) jeszcze nie obowiązuje, ale jest zapowiedź ministra finansów (MF), że niebawem zacznie obowiązywać.

Będzie bazą budowaną w oparciu o JPK_VAT.

W podstawowej wersji MF będzie ją posiadać już od 25 lutego 2018 r. Tego bowiem dnia po raz pierwszy wszystkie gminy jako podatnicy VAT muszą wysłać MF swoje pliki JPK_VAT, które są przede wszystkim informacją o wszystkich fakturach, które te gminy wystawiły i o wszystkich fakturach, które gminy otrzymały. Informacje o fakturach trafią do centralnej bazy Ministerstwa Finansów, gdzie powstanie Centralny Rejestr Faktur, czyli zbiór informacji o wszystkich fakturach. Będzie to dopiero wstępna wersja, która z miesiąca na miesiąc ma być uzupełniana. Następnie MF planuje uruchomienie automatycznego kanału zwrotnej informacji dla wszystkich podatników VAT, w tym m.in. dla gmin.

Polegać ona będzie na tym, iż gmina otrzyma informację zwrotną (mail wygenerowany przez komputer), że w złożonym przez nią pliku JPK_VAT są faktury zakupowe, które nie zostały zaraportowane przez sprzedawców. Czyli, że takich faktur jako sprzedażowych, MF nie ma w swoim Centralnym Repozytorium Faktur.

9. Projekt przepisów o stopniowym wprowadzaniu kas fiskalnych online w latach 2019–2022

Kasa rejestrująca (także ta online) dotyczy sprzedaży wyłącznie na rzecz osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych,