Jak gminy i powiaty mogą dotować szkoły i przedszkola

Finansowanie placówek publicznych odbywa się na podstawie art. 80 ustawy o systemie oświaty. Organ prowadzący otrzymuje na każdego ucznia lub wychowanka dotację, pod warunkiem że osoba prowadząca szkołę poda organowi właściwemu do udzielania dotacji planowaną liczbę uczniów nie później niż do 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji.

Dotacji udziela się z budżetu jednostki samorządu terytorialnego obowiązanej do prowadzenia odpowiedniego typu i rodzaju szkół, w wysokości równej wydatkom bieżącym przewidzianym na jednego ucznia (wychowanka) w szkołach (placówkach) tego samego typu i rodzaju prowadzonych przez tę jednostkę, jednak nie niższej od kwoty przewidzianej na jednego ucznia (wychowanka) placówki oświatowej tego samego typu i rodzaju w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostki samorządu terytorialnego (niektóre samorządy wydają na oświatę mniej, niż otrzymują w ramach subwencji).

[srodtytul]Inne zasady dla publicznych...[/srodtytul]

Również placówki, które prowadzą wczesne wspomaganie rozwoju dziecka, otrzymują dotację z budżetu odpowiednio gminy lub powiatu w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na jedno dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego. Wyjątkiem jest tu osoba prowadząca wychowanie przedszkolne w formie zespołu wychowania przedszkolnego lub punktu przedszkolnego, która może liczyć na dotację z budżetu gminy w wysokości nie niższej niż 50 proc. wydatków bieżących przewidzianych na jednego ucznia w przedszkolu publicznym prowadzonym przez gminę.

Jeżeli gmina nie prowadzi przedszkola, podstawą do ustalenia wysokości dotacji są wydatki bieżące ponoszone przez najbliższą gminę na prowadzenie przedszkoli publicznych. [b]W razie wątpliwości, jakie mogą się pojawiać przy interpretowaniu określenia „najbliższa gmina”, można posiłkować się wykładnią Naczelnego Sądu Administracyjnego, który w wyroku z 15 lutego 2006 r. (sygn. II GSK 375/05) uznał sąsiadującą z nią gminę położoną na terenie tego samego, a nie innego powiatu.[/b]

W sytuacji natomiast, w której gmina lub powiat nie prowadzi szkoły lub placówki publicznej danego typu i rodzaju, podstawą ustalenia wysokości dotacji jest kwota przewidziana na jednego wychowanka placówki tego typu i rodzaju w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego. Jednostki te otrzymują na ten cel określoną w ustawie budżetowej część oświatowej subwencji ogólnej zgodnie z art. 28 ust. 5 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=271100]ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (DzU z 2008 r. nr 88, poz. 539 ze zm.)[/link].

[wyimek][b]19,8 mld zł[/b] otrzymają w 2009 r. gminy na realizację zadań oświatowych [/wyimek]

Podział części oświatowej jest dokonywany na podstawie [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=294328]rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 22 grudnia 2008 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2009 (DzU nr 235, poz. 1588)[/link]. Zgodnie z § 2 pkt 2 podział ten następuje z uwzględnieniem dotowania publicznych oraz niepublicznych szkół i placówek prowadzonych przez osoby prawne inne niż jednostki samorządu terytorialnego oraz przez osoby fizyczne.

Z art. 90 ust. 3 i 4 ustawy o systemie oświaty wynika, że dotacje przysługują na każdego ucznia, a więc w wysokości odpowiadającej faktycznej, rzeczywistej liczbie uczniów w chwili przekazywania dotacji. Podawana przez szkołę do 30 września roku poprzedzającego rok udzielenia dotacji planowana liczba uczniów służy jedynie do planowania wysokości dotacji na rok następny. Nie może być natomiast wykorzystywana jako podstawa obliczenia dotacji należnej (por. [b]wyrok NSA z 26 lipca 2006 r., sygn. II GSK 97/06, LEX nr 265689[/b]).

[srodtytul]... i niepublicznych placówek[/srodtytul]

Natomiast finansowanie placówki niepublicznej odbywa się zgodnie z art. 90 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=175841]ustawy o systemie oświaty[/link]. Zasadniczo dotacje przysługują na każdego ucznia w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na jednego ucznia danego typu i rodzaju szkoły w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymywanej przez jednostkę samorządu terytorialnego pod warunkiem, że [b]osoba prowadząca szkołę poda organowi właściwemu do udzielania dotacji planowaną liczbę uczniów nie później niż do 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji. [/b]

Dotacje dla niepublicznych przedszkoli przysługują na każdego ucznia w wysokości nie niższej niż 75 proc. (a dla innych form wychowania przedszkolnego w wysokości nie niższej niż 40 proc.) ustalonych w budżecie danej gminy wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach publicznych w przeliczeniu na jednego ucznia, z tym że na ucznia niepełnosprawnego w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na niepełnosprawnego ucznia przedszkola i oddziału przedszkolnego w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymywanej przez jednostkę samorządu terytorialnego.

[srodtytul]Bez górnej granicy[/srodtytul]

Ustawodawca przy ustalaniu wysokości dotacji posługuje się sformułowaniem „w wysokości nie niższej niż” i nie precyzuje żadnych kryteriów pomocniczych, którymi należałoby się kierować przy ustalaniu wskaźników wyższych od gwarantowanego minimum. Oznacza to, że ustawodawca, respektując zasadę samodzielności jednostki samorządu terytorialnego, wyrażoną w art. 165 ust. 2 Konstytucji RP, pozostawił organom samorządu terytorialnego swobodę w ustalaniu górnej granicy wysokości dotacji dla szkół i placówek, z uwzględnieniem sytuacji ekonomicznej i prowadzonej polityki oświatowej.

Swoboda ta z pewnością wzmacnia samodzielność samorządu terytorialnego, ponieważ zapewniono tym jednostkom samodzielne prowadzenie gospodarki finansowej na podstawie budżetu. Ustalanie wysokości wydatków, w tym także dotacji dla placówek oświatowych, jest więc uzależnione jedynie od pokrycia w planowanych dochodach budżetowych.

[srodtytul]Niezbędne regulacje wykonawcze[/srodtytul]

Zgodnie z art. 80 ust. 4 i art. 90 ust. 4 ustawy o systemie oświaty organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego ustala tryb udzielania i rozliczania dotacji, uwzględniając w szczególności podstawę obliczania dotacji i zakres danych, które powinny być zawarte we wniosku o udzielenie dotacji oraz w rozliczeniu wykorzystania dotacji. Organ stanowiący (rada lub sejmik) jednostki samorządu terytorialnego ustala tryb udzielania i rozliczania dotacji, uwzględniając w szczególności podstawę jej obliczania i zakres danych, które powinny być zawarte we wniosku o udzielenie dotacji oraz w rozliczeniu wykorzystania.

[b]Ustawodawca upoważnił więc jednostki samorządu terytorialnego do ustalenia wyłącznie trybu udzielania i rozliczania dotacji, a nie zamieszczania postanowień kreujących zasady ich przyznawania,[/b] które zostały określone w ustawie. W tych aktach nie ustanawia się również wysokości dotacji, którą ustala się w uchwale budżetowej danej jednostki samorządu terytorialnego.

[srodtytul]Niekonstytucyjne przepisy[/srodtytul]

Jak wynika z art. 16 ust. 1 Konstytucji RP wspólnotę samorządową stanowi – z mocy prawa – ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego. Nie należą więc do danej wspólnoty mieszkańcy innych wspólnot tego samego szczebla. Natomiast art. 166 ust. 1 ustawy zasadniczej stanowi, że „zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne”.

W świetle tych przepisów każda jednostka samorządu terytorialnego powinna wykonywać zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb własnych mieszkańców. W związku z tymi przepisami konstytucyjnymi ustawodawca zmodyfikował sposób wykonywania zadania polegającego na obowiązku dotowania przez gminy przedszkoli niepublicznych. [b]Gminy, których mieszkańcy są uczniami przedszkoli niepublicznych prowadzonych na terenie innych gmin, mają obowiązek pokrycia kosztów dotacji związanych z uczęszczaniem do tych przedszkoli ich własnych mieszkańców[/b]. Uwalniają tym samym gminy, na terenie których są prowadzone przedszkola niepubliczne, od obowiązku finansowania potrzeb mieszkańców innych gmin.

Z takimi zapisami ustawy oświatowej nie mogły się pogodzić gminy mniej zasobne, z których dzieci uczęszczały do przedszkoli w gminach bogatszych. [b]W wyroku z 18 grudnia 2008 r. (sygn. K 19/07) Trybunał Konstytucyjny[/b] podzielił te wątpliwości. Orzekł, iż art. 90 ust. 2c ustawy o systemie oświaty w zakresie, w jakim nakazuje pokrycie wyższych kosztów dotacji – w przeliczeniu na jednego ucznia – niż dotacje przysługujące przedszkolom niepublicznym usytuowanym na terenie gminy zobowiązanej, w tej części kosztów, która przekracza iloczyn ustalonego przez gminę zobowiązaną wskaźnika procentowego i kwoty wydatków bieżących, o których mowa w ust. 2b tego artykułu, ustalonych przez gminę uprawnioną do refundacji, jest niezgodny z art. 16 ust. 2 i art. 167 ust. 1 Konstytucji RP oraz z art. 3 ust. 1 Europejskiej karty samorządu lokalnego (Strasburg, 15 października 1985 r.). Zdaniem Trybunału kwestionowany przepis nadmiernie ogranicza samodzielność finansową gmin, których mieszkańcy korzystają z edukacji przedszkolnej poza granicami terytorialnymi własnych wspólnot. [b]Przepis w zakresie określonym w wyroku traci moc obowiązującą z upływem 31 grudnia 2009 r.[/b]

[ramka][b]GPP przypomina [/b]

W razie zmniejszenia lub zwiększenia w trakcie roku ustalonych w budżecie jednostki samorządu terytorialnego kwot wydatków bieżących przewidzianych na jednego ucznia (wychowanka), odpowiedniej zmianie powinna ulec również podstawa ustalenia wysokości dotacji.[/ramka]

[ramka][b]Nie w formie decyzji[/b]

[b]W orzecznictwie NSA [/b]reprezentowany jest pogląd, że udzielanie dotacji placówkom oświatowym nie następuje w formie decyzji administracyjnych.[b] Tak stanowią postanowienia z 3 czerwca 2004 r. (sygn. OW 53/04) oraz z 14 grudnia 2004 r. (sygn. OW 145/04)[/b]. Czynności organów jednostek samorządu terytorialnego, zdaniem NSA mające na celu ustalenie wysokości dotacji oraz jej przekazanie, są czynnościami z zakresu administracji publicznej, niebędącymi decyzjami dotyczącymi uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa.[/ramka]

[ramka][b]Gimbusem na zajęcia[/b]