Opłata za pobyt w domu pomocy społecznej nie powinna obciążać skrzywdzonych krewnych

Prof. Irena Lipowicz napisała w tej sprawie do ministra pracy i polityki społecznej z prośbą o wprowadzenie stosownych regulacji w ustawie o pomocy społecznej.

Zgodnie z art. 61 ust. 1 tej ustawy  do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej w pierwszej kolejności zobowiązany jest sam pensjonariusz, a w przypadku osób małoletnich - przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka. Jeśli jednak sam mieszkaniec DPS nie pokrywa opłat na utrzymanie, to w dalszej kolejności można nimi obciążyć małżonka oraz zstępnych przed wstępnymi (czyli np. dzieci lub wnuki pensjonariusza przed jego rodzicami). Na końcu tej kolejki jest gmina, która skierowała mieszkańca do domu pomocy społecznej. Ona też płaci w zastępstwie pensjonariusza lub jego krewnych, gdy ci nie wywiązują się z obowiązku regulowania opłat. Przysługuje jej wtedy prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków w drodze decyzji administracyjnej

W szczególnych okolicznościach krewni mogą wnioskować o pełne lub częściowe zwolnienie z ponoszenia opłat. Jest to możliwe, gdy:

1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;

2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;

3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;

4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.

Zdaniem RPO przepisy o opłatach za DPS nie przewidują okoliczności, o których obywatele piszą rzecznikowi w swoich skargach, a które usprawiedliwiałyby odstąpienie od opłat.

- Chodzi o przypadki, gdy zobowiązania dotyczą osób względem których dotychczasowe postępowanie pensjonariusza domu pomocy społecznej było naganne moralnie - zaniedbywanie obowiązków rodzicielskich, nierealizowanie obowiązku alimentacyjnego, stosowanie przemocy, opuszczenie rodziny, pasożytniczy tryb życia. W odczuciu skarżących niesprawiedliwe jest zmuszanie ich do łożenia na  mieszkańca DPS, od którego w przeszłości doświadczyli wielu krzywd – pisze prof. Lipowicz.

Zdaniem RPO zobowiązanie do ponoszenia opłat oparte jedynie na  faktycznych więzach pokrewieństwa w oderwaniu od zasad współżycia społecznego może budzić uzasadnione rozgoryczenie. Z drugiej strony  obecne przepisy ustawy o pomocy społecznej nie dają organom żadnego luzu i nie pozwalają odstąpić od opłaty z powodu wyjątkowych okoliczności.

Dlatego w opinii Rzecznika trzeba rozważyć wprowadzenie do ustawy regulacji  umożliwiających odstąpienie od opłat w sytuacji, gdy ich ponoszenie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Podobne istnieją już w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Zgodnie z art. 144