Wójt: wygrana w wyborach to rotacja stanowisk

Wybory mają pływ na status prawny pracowników samorządowych, i to nie tylko tych, których stosunek pracy nawiązuje się w wyniku wyboru (np. wójta, burmistrza, prezydenta). Ze zmianami muszą się liczyć też ci pracujący na stanowiskach powiązanych z osobą pełniącą funkcję szefa gminy (zastępca wójta, doradca, asystent).

Wybierany w powszechnych wyborach wójt jest bowiem jednocześnie kierownikiem urzędu gminy, a ponadto wykonuje czynności z zakresu prawa pracy wobec wszystkich zatrudnionych w nim pracowników samorządowych.

Na początek zastępcy...

Swojego zastępcę lub zastępców wójt powołuje zarządzeniem.

– Należy zauważyć, że choć funkcja zastępcy wójta nie ma charakteru kadencyjnego, to jest ściśle związana z okresem pełnienia obowiązków przez organ wykonawczy – wskazuje Rafał Budzisz, adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. – Wygaśnięcie mandatu wójta przed upływem kadencji jest równoznaczne z odwołaniem zastępcy lub zastępców. Po upływie kadencji organu wykonawczego zastępca wójta pełni swoją funkcję do czasu objęcia obowiązków przez nowo powołanego zastępcę – dodaje.

Oznacza to, że jeżeli po wyborach samorządowych zmienia się osoba piastująca stanowisko wójta, to dopiero z chwilą, gdy ten powoła nowych zastępców, starzy odchodzą z zajmowanych miejsc.

...doradcy i asystenci

Inaczej sprawa wygląda z doradcami i asystentami.

– Podstawą zatrudnienia na tych stanowiskach jest umowa o pracę zawierana na czas pełnienia funkcji przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) – mówi prof. Elżbieta Ura z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Rzeszowskiego. – Z ustawy o pracownikach samorządowych wynika ponadto możliwość wcześniejszego (tzn. przed końcem kadencji wójta) rozwiązania stosunku pracy z doradcą czy asystentem za dwutygodniowym wypowiedzeniem – wyjaśnia.

Przed końcem kadencji wójta powszechną praktyką w urzędach gmin było wykorzystywanie awansu wewnętrznego do przenoszenia doradców i asystentów na stanowiska urzędnicze, a tym samym zapewnianie im dalszej pracy w urzędzie również wtedy, gdyby ich patron wybory przegrał.

Od 1 września 2013 r. ustawodawca zamknął tę furtkę. Zmienił zasady awansowania pracowników samorządowych. Zgodnie z obowiązującym do 1 września art. 20 ustawy o pracownikach samorządowych osoba, która wykazywała inicjatywę i sumiennie wykonywała swoje obowiązki, mogła zostać prze-?niesiona na wyższe stanowisko (awans wewnętrzny).

– Przepis umożliwiał przeniesienie pracownika spełniającego określone w nim kryteria i posiadającego odpowiednie kwalifikacje na stanowiska urzędnicze, w tym kierownicze, z pominięciem trybu naboru – tłumaczy Agnieszka Rzetecka-Gil, radca prawny specjalizująca się w samorządowym prawie pracy.

Nowelizacja postawiła szlaban dla „międzystanowiskowych" awansów. Wprowadziła zasadę, że awansować można, ale jedynie w tej samej grupie stanowisk (urzędniczych, pomocniczych i obsługi, doradców i asystentów).

Apolityczny ?jak sekretarz

W każdej gminie, starostwie powiatowym czy urzędzie marszałkowskim obowiązkowe jest stanowisko sekretarza (gminy, powiatu lub województwa). Osoba je piastująca musi spełniać wysokie wymagania kwalifikacyjne, a także być apolityczna. Ten ostatni wymóg przejawia się tym, że sekretarz nie może ani tworzyć, ani też przystępować (być członkiem) do partii politycznych.

– Co prawda ustawy o pracownikach samorządowych ani o samorządzie gminnym nie wyposażyły sekretarza w żadne własne kompetencje, niemniej jednak kierownik urzędu (np. wójt), któremu sekretarz bezpośrednio podlega, może upoważnić go do wykonywania wielu zadań, w szczególności zaś do organizacji pracy urzędu czy zarządzania zasobami ludzkimi – wyjaśnia prof. Ura.

Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 7 lutego 2013 r., możliwość zlecania zadań uzależniona jest od pełnego zaufania przełożonego co do należytego ich wykonywania przez podwładnego. W konsekwencji utrata tego zaufania może być podstawą rozwiązania stosunku pracy z osobą pełniącą funkcję sekretarza gminy (sygn. III PK 25/12).

Również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 19 czerwca 2012 r. podkreślił, że pozycja, jaką zajmuje sekretarz w strukturze organizacyjnej gminy, sprawia, że charakter relacji między nim a wójtem jest szczególny. Dlatego ich relacje muszą się opierać w dużej mierze na zaufaniu. Jego brak może destabilizować pracę urzędu (sygn. II OSK 870/12).

Zmiana na stanowisku wójta jest w konsekwencji równoznaczna ze zmianą na stanowisku sekretarza. Często też zdarza się, że wybrany na kolejną kadencję wójt wymienia dotychczasowego sekretarza na nową osobę. Zwłaszcza gdy ten zaczyna wykazywać ambicje polityczne i angażuje się w kampanię wyborczą kontrkandydatów na stanowisko szefa gminy.

Bezpieczny ?jak skarbnik

Podstawą zatrudnienia skarbnika, czyli głównego księgowego budżetu gminy, jest powołanie, ale realizowane w sposób szczególny, ponieważ wymaga ono współdziałania organu wykonawczego i uchwałodawczego gminy.