Jak może dorabiać urzędnik pracujący w samorządzie

- Pracownikowi zajmującemu się w urzędzie gminy współpracą z organizacjami pozarządowymi, w tym m.in, rozliczaniem organizacji pozarządowych, zaproponowano w jednej z nich pracę w charakterze doradcy, do którego obowiązków należeć ma m.in. pozyskiwanie środków na działalność tej organizacji. Czy zważywszy na brzmienie art. 30 ustawy o pracownikach samorządowych, może on bezpiecznie podjąć się takiego dodatkowego zatrudnienia?

Ustawa o pracownikach samorządowych w art. 30 nie zawiera generalnego zakazu podejmowania zajęć pozasłużbowych przez urzędnika samorządowego, a jedynie wprowadza ograniczenia zakresu tych zajęć. Zgodnie z tym przepisem pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, nie może wykonywać zajęć pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych, wywołujących uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność oraz zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy.

Zakaz ten dotyczy wykonywania przez urzędnika zajęć, w którym to pojęciu mieści się nie tylko dodatkowe zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, ale także zajęcia zarobkowe wykonywane na podstawie umów cywilnoprawnych a także każda działalność o charakterze niezarobkowym (np. praca na rzecz stowarzyszenia lub fundacji).

W związku z tym, że art. 30 ustawy o pracownikach samorządowych (dalej uops) używa wiele zwrotów niedookreślonych takich jak: „interesowność" i „stronniczość" nie określając przy tym żadnych kryteriów oceny, rozstrzygnięcie czy dana aktywność objęta jest wskazanym w tym przepisie zakazem bywa niekiedy trudne.

Jak podkreśla się w piśmiennictwie (Ustawa o pracownikach samorządowych komentarz red. A. Szewc C.H.Beck on line) sprzeczność pomiędzy zajęciami ubocznymi a zajęciami, które pracownik wykonuje w ramach obowiązków służbowych może przybierać różne postacie. Może np. wyrażać się w tym, że dodatkowe zajęcia będą wykonywane w godzinach pracy urzędnika albo wpłyną na mniej efektywne wykonywanie jego zadań (np. na skutek przemęczenia dodatkowym zajęciem). Sprzeczność ta może też polegać na wykorzystywanie sprzętu, urządzeń biurowych i materiałów pracodawcy przy wykonywaniu zajęć ubocznych (w tym przypadku w grę mogłoby wchodzić roszczenie pracodawcy o naprawienie wyrządzonej mu przez to szkody).

Za zajęcia związane z obowiązkami wynikającymi ze stosunku pracy, w rozumieniu art. 30 uops należy uznać, wszystkie rodzaje aktywności zarobkowej i niezarobkowej, które pokrywają się chociażby częściowo podmiotowo, przedmiotowo, funkcjonalnie czy teleologicznie (celowościowo) z tymi obowiązkami (Artur Rycak – Ustawa o pracownikach samorządowych Wolters Kluwers lex on line). Przykładem zajęcia związanego z zajęciami, które pracownik wykonuje w ramach obowiązków służbowych, jest świadczenie przez pracownika zajmującego się w urzędzie podatkami i opłatami lokalnymi jednocześnie usług doradztwa podatkowego (por. wyrok NSA w Warszawie z 9 grudnia 1999 r., II SA 1613/99, niepubl.).

Natomiast przykładami zajęć, które wywoływać mogą uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność podawanymi w piśmiennictwie (por. Ustawa o pracownikach samorządowych komentarz red. A. Szewc C.H.Beck on line) są np.:

- świadczenie określonemu przedsiębiorcy przez radcę prawnego urzędu usług prawnych w związku z przetargami organizowanymi przez urząd, jeśli ten przedsiębiorca przetargi często wygrywa;

- prowadzenie spraw spółki, na rzecz, której pracownik ten, jego małżonek, krewny lub powinowaty wydaje decyzje administracyjne;

- zajmowanie stanowisk w organach spółek i pobieranie z tego tytułu znaczących gratyfikacji;

- odpłatne świadczenie fikcyjnych usług, np. konsultingowych, w zamian za korzyści majątkowe lub osobiste;

- przyjmowanie upominków i darowizn o wartości przekraczającej zwyczajowo dopuszczalne „dowody wdzięczności"

Zatrudnienie pracownika, który w gminie zajmuje się współpracą z organizacjami pozarządowymi (w tym opiniowaniem przyznawanych im dotacji i ich rozliczaniem), jako doradcy w jednej z nich, do którego obowiązków należeć ma pozyskiwanie środków na działalność organizacji można uznać, za aktywność związaną z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych, które wywoływać mogą uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność. Warto, bowiem podkreślić, iż zgodnie z wyrokiem WSA w Lublinie z 5 lutego 2015 r. (III SA/Lu 532/14) nie jest konieczne wykazanie, że pracownik rzeczywiście działa w sposób stronniczy lub interesowny, chodzi tylko o możliwość zaistnienia takiej sytuacji. ?

Podstawa prawna: Art. 30 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 902 ze zm.)

Czy wcześniejsze zatrudnienie trzeba legalizować?

Pracownik służby cywilnej zatrudniając się w urzędzie kilka lat temu poinformował, że pracuje w innej firmie na umowę cywilnoprawną (zlecenie) i chciałaby aktywność tę kontynuować. Dowiedział się, że pracodawcę zatrudnienie w tej formie nie interesuje. Niedawno pracownik ten został mianowany na urzędnika sc. Nie poinformował jednak przełożonego, że jego dodatkowe zatrudnienie nadal trwa, nie wystąpił też o jego zgodę na takie zatrudnienie. Czy przełożony może zarzucić mu naruszenie obowiązków służbowych?

Przepis art. 80 ustawy o służbie cywilnej (dalej usc) posługując się sformułowaniem „nie może podejmować" dodatkowego zatrudnienia (zajęć zarobkowych) odnosi się wprost do sytuacji, w której członek korpusu sc w trakcie swojego zatrudnienia w urzędzie zamierza podjąć jakąś dodatkową aktywność zawodową poza nim. Przepis ten, należy, zatem odczytywać, jako zakaz podejmowania a nie prowadzenia dodatkowego zatrudnienia czy zajęć zarobkowych.

Dlatego część ekspertów uważa, że wymóg posiadania zgody nie dotyczy członka korpusu sc, w sytuacji, gdy do podjęcia zatrudnienia lub rozpoczęcia wykonywania zajęć zarobkowych doszło wcześniej przed powstaniem obowiązku posiadania takiej zgody (tak jak to jest w sytuacji opisanej w pytaniu). Nie wszyscy eksperci zgadzają się jednak z taką oceną uznając, że wykładnia celowościowa tego przepisu przemawia za tym, że i w takiej sytuacji uzyskanie zgody przez członka korpusu sc jest konieczne. Oczywiście, mimo, że co do zasady zgoda przełożonego powinna być uprzednia, to w takiej sytuacji może być ona wyrażona tylko post factum. Takie późniejsze wyrażenie zgody będzie, zatem dopuszczalne nie tylko w razie mianowania na urzędnika pracownika sc, zatrudnionego wcześniej na kontrakcie cywilnym w innej firmie. Będzie także dopuszczalne w przypadku zatrudniania w służbie cywilnej osoby pracującej już na części etatu w innej firmie, która chce to zatrudnienie kontynuować, albo w przypadku awansowania pracownika sc wykonującego poza urzędem dodatkowe czynności zarobkowe na wyższe stanowisko w tej służbie, który też ze swojej dodatkowej aktywności zawodowej nie zamierza rezygnować.

Nie podejmując się ostatecznego rozstrzygnięcia, kto ma w takiej sytuacji rację, warto podkreślić, że ewentualny spór w tej kwestii między członkiem korpusu sc a pracodawcą rozstrzygnąć będzie mógł tylko sąd pracy np. w sytuacji, gdy członkowi korpusu sc, który zgodnie z pierwszą z opcji uznał, że nie potrzebuje „ legitymizacji" trwającego już zatrudnienia czy zajęcia zarobkowego zostanie wymierzona kara dyscyplinarna.

Podstawa prawna: Art. 80 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1345 ze zm.)

Czy nakaz zwolnienia się z innej pracy trzeba wykonać?

Urzędnik państwowy nie ubiegał się o uzyskanie zgody na zatrudnienie na pół etatu w innej firmie, bo był pewien, że pracodawca mu tej zgody nie udzieli. Kiedy sprawa się wydała pracodawca zażądał, aby urzędnik natychmiast zrezygnował z dodatkowego zatrudnienia (zwolnił się z pracy). Czy faktycznie pracodawca ma prawo wydać mu takie polecenie? I co grozi urzędnikowi za jego zlekceważenie?

Pracodawca zatrudniający urzędnika państwowego nie ma prawa nakazać mu rozwiązania stosunku pracy z innym pracodawcą. Polecenia służbowe, jakie pracodawca może wydać swojemu pracownikowi dotyczyć, bowiem mogą wyłącznie obowiązków, jakie wynikają z łączącego ich stosunku pracy. Oznacza to, zatem, że urzędnik nie musi wykonać polecenia nakazującego mu natychmiastowe rozwiązanie stosunku pracy z innym pracodawcą i nic mu za to nie grozi.

Taki urzędnik musi jednak pamiętać, że zgodnie z art. 19 ustawy o pracownikach urzędów państwowych, urzędnik państwowy nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia bez uzyskania uprzedniej zgody kierownika urzędu, w którym jest zatrudniony. Jego pracodawca ma, zatem prawo wymagać, aby zakaz ten był przez urzędnika przestrzegany. A jeśli urzędnik zakaz ten złamie musi liczyć się określonymi sankcjami. A zatem, mimo, że za niewykonanie polecenia dotyczącego stosunku pracy łączącego go z innym pracodawcą urzędnik nie może zostać ukarany przez zatrudniający go urząd, to za złamanie zakazu wynikającego z art. 19 ustawy o pracownikach urzędów państwowych już tak.