Trzynastki za 2011 r.: nie każda trzynastka zwiększy zasiłek chorobowy

Pracownicy podmiotów sfery budżetowej, np. samorządowi, nauczyciele, mają prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego na podstawie przepisów ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (DzU nr 160, poz. 1080 ze zm.).

Zatrudnieni poza budżetówką mogą dostawać trzynastkę, gdy tak wynika z wewnętrznych przepisów płacowych firmy. Nie jest to bowiem obligatoryjny składnik wynagrodzenia. Jeśli jednak pracodawca prywatny zdecydował się na wypłatę dodatkowej pensji, powinien określić zasady jej przyznawania i wypłaty oraz wysokość. Takie uregulowania ułatwiają potem proces wliczania (bądź nie) dodatkowej nagrody m.in. do podstawy wymiaru zasiłków czy wynagrodzenia chorobowego.

Kilka zasad

Generalnie przy obliczaniu wysokości należnego pracownikowi wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku należy brać pod uwagę miesięczne wynagrodzenie wypłacone mu za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Dla kogoś, kto pracuje krócej, podstawę wymiaru świadczeń stanowi średnie wynagrodzenie miesięczne za pełne miesiące kalendarzowe pracy.

Przez wynagrodzenie rozumiemy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym chorobowe, po pomniejszeniu o potrącone przez płatnika z dochodu pracownika składki społeczne (zwykle łącznie o 13,71 proc. wynagrodzenia).

Uwaga!

Do podstawy zasiłkowej wliczamy tylko te składniki płacowe, które:

- podlegają oskładkowaniu i

- są zmniejszane z tytułu nieobecności pracownika w pracy z powodu np. choroby.

Jeśli wewnętrzne akty płacowe u pracodawcy nie regulują kwestii obniżania danego składnika za okres absencji, przyjmuje się, że taki składnik nie przysługuje za czas choroby i podlega wliczeniu do podstawy zasiłkowej – chyba że pracodawca udowodni, że wypłaca go zatrudnionym za czas niezdolności do pracy. Wówczas należy go pominąć.

W budżetówce nie ma wątpliwości

Na pewno dodatkowe roczne wynagrodzenie jest wliczane do podstawy wymiaru zasiłku, gdy wypłacane jest pracownikom sfery budżetowej.

Po pierwsze, świadczenie to nie jest zwolnione ze składek na ZUS. Po drugie, trzynastka jest pomniejszana za okres pobierania świadczeń chorobowych i innych zasiłków.

Na przykład pracownikom samorządowym wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5 proc. sumy pensji za pracę otrzymaną przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to świadczenie, uwzględniając:

- wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,

- wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz

- wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy.

Zatem, generalnie do podstawy trzynastki nie wlicza się ani zasiłków (nie są to świadczenia ze stosunku pracy), ani wynagrodzenia chorobowego. To wyłączenie wynika z kolei z rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.). Wymienia ono świadczenia pracownicze pomijane przy ustalaniu ekwiwalentu urlopowego. Pracownik, który w roku kalendarzowym, za który ma prawo do trzynastki, pobierał zasiłki czy wynagrodzenie chorobowe, otrzyma ją w niepełnej wysokości.

Prywatni przedsiębiorcy wypłacający dodatkową roczną pensję muszą się natomiast kierować swoimi aktami płacowymi i praktyką co do zasad ich przyznawania i zmniejszania za czas niezdolności do pracy. Jeżeli nieobecności chorobowe czy macierzyńskie mają wpływ na prawo i wysokość tych nagród, to trzeba je wliczać do podstawy wymiaru zasiłków.

To składnik roczny

Licząc wysokość zasiłku, należy wliczać 13. pensję na zasadach dotyczących składników rocznych. Oznacza to, że uwzględniamy ją w podstawie wymiaru zasiłków w wysokości stanowiącej 1/12 kwoty wypłaconej za rok poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 42 ust. 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.; dalej ustawa zasiłkowa).

Niepełny rok pracy

Jeżeli pracownik nie był zatrudniony u pracodawcy przez cały rok, za który otrzymał dodatkowe roczne wynagrodzenie, to składnik ten należy wliczyć do podstawy zasiłku w wysokości ustalonej proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy zatrudnienia.

Przykład Pan Krzysztof pracuje w prywatnej firmie od 1 kwietnia 2011 r. 20 stycznia 2012 r. otrzymał dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2011 r. W firmie to wynagrodzenie jest zmniejszane za okres niezdolności do pracy.

Pan Krzysztof zachorował 24 stycznia 2012 r. Przy obliczaniu podstawy wymiaru przysługującego mu wynagrodzenia chorobowego do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres od kwietnia do grudnia 2011 r. należy doliczyć nagrodę roczną w wysokości 1/9 kwoty wypłaconej za rok 2011, tj. poprzedzający miesiąc zachorowania (proporcjonalnie do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych zatrudnienia).

Wyżej opisaną zasadę stosujemy również wtedy, gdy pracownik korzystał z urlopu wychowawczego lub bezpłatnego.

Choroba przed wypłatą

Gdy pracownik zachoruje przed wypłatą trzynastki za dany rok, trzeba przyjąć kwotę wypłaconą mu za rok poprzedni. Po wypłacie świadczenia za „właściwy rok" nie trzeba wtedy przeliczać podstawy wymiaru świadczenia.

Przykład

Pani Anna, pracująca w urzędzie miejskim, zachorowała 20 stycznia 2012 r. Podstawę przysługującego jej wynagrodzenia chorobowego stanowi średnie wynagrodzenie miesięczne wypłacone za okres od stycznia do grudnia 2011 r. Oprócz wynagrodzenia zasadniczego w wysokości 3850 zł (po pomniejszeniu o składki – 3322,16 zł) pracownica ma prawo do trzynastki.

Nie dostała jej jeszcze za 2011 r., więc trzeba wliczyć tę wypłaconą za 2010 r. Za ten rok pani Anna otrzymała ją w pełnej wysokości 3927 zł (po pomniejszeniu o 13,71 proc. – 3388,61 zł), gdyż nie miała żadnych absencji chorobowych. Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego to 80 proc. z kwoty:

1/12 z 3388,61 zł = 282,38 zł + 3322,16 zł = 3604,54 zł.

Po wypłacie trzynastki za 2011 r. nie należy przeliczać wysokości wynagrodzenia chorobowego.

Jeżeli dodatkowe wynagrodzenie roczne nie zostało wypłacone również za poprzedni rok, podstawę wymiaru zasiłku trzeba ustalić bez tego składnika, a po jego wypłaceniu przeliczyć świadczenie, uwzględniając roczne wynagrodzenie, i wyrównać zasiłek.

Natomiast w sytuacji, gdy firma wypłaciła zaliczkowo część trzynastki, a potem ją wyrównała, licząc zasiłek, trzeba uwzględnić zaliczkę, a po wypłacie reszty rocznego wynagrodzenia – przeliczyć świadczenie.

Nie zawsze można uzupełnić

Często się zdarza, że pracownik w danym roku kalendarzowym, za który naliczana jest trzynastka, miał płatne, usprawiedliwione nieobecności w pracy, spowodowane np. opieką nad chorym dzieckiem, własną chorobą czy urlopem macierzyńskim. Wówczas do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego trzeba przyjąć trzynastkę albo w uzupełnionej, albo w faktycznie wypłaconej wysokości (bez uzupełnienia o czas nieobecności). Zależy to od sposobu, w jaki trzynastka jest zmniejszana za okresy pobierania zasiłków. Jeżeli zakład pracy zmniejsza ją w sposób:

- proporcjonalny – wtedy trzynastkę dopełnia na zasadach ogólnych i dopiero uzupełnioną wlicza do podstawy zasiłku (w wysokości odpowiedniej do liczby miesięcy),

- w inny niż proporcjonalny, tj. gdy redukcja odbywa się np. kwotowo czy procentowo, wtedy nie uzupełniamy rocznego wynagrodzenia i wliczamy je w wysokości rzeczywiście wypłaconej.