W konsekwencji, termin „strategia procesowa" nabiera nowego znaczenia, gdyż faktycznie podmiot dochodzący roszczeń w zakresu praw własności intelektualnej, powinien przemyśleć sposób i zakres skorzystania z tych instrumentów. Mając jednak na względzie między innymi konieczność równoważenia interesów stron Ustawa wprowadza tzw. powództwa szczególne, które zostały przewidziane jako instrument obronny lub prewencyjny dla pozwanego lub potencjalnego pozwanego w sprawie z zakresu własności intelektualnej.
Powództwa wzajemne
Instytucja powództwa wzajemnego nie jest nowa w systemie postępowania cywilnego, a przepisy ogólne kodeksu postępowania cywilnego (tj. art. 204 kpc) będą miały zastosowanie również do powództwa wzajemnego w sprawach własności intelektualnej. Istota powództwa wzajemnego polega na tym, że pozwany w sprawie sądowej, w odpowiedzi na roszczenia powoda, wytacza przeciwko niemu powództwo wzajemne. W konsekwencji zarówno powód i pozwany pełnią w ramach tego samego postępowania podwójną rolę – powód w postępowaniu głównym jest pozwanym z powództwa wzajemnego, a pozwany w postępowaniu głównym jest powodem z powództwa wzajemnego. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego określają kiedy takie powództwo wzajemne może być wytoczone – musi być powiązane z powództwem głównym, a doktryna i orzecznictwo precyzują inne warunki (np. tożsamość podmiotową stron).
Czytaj także: Sądy do spraw własności intelektualnej coraz bliżej
Co się zmieni?
Nigdy jednak w polskim systemie (poza postępowaniami przed Sądem ds. unijnych znaków towarowych i wzorów wspólnotowych), sąd powszechny nie decydował o ważności prawa, na którym powód opiera swoje powództwo. Do tej pory wyłączna kompetencja w zakresie orzekania o ważności praw własności przemysłowej należała do Urzędu Patentowego RP, który wydawał decyzję administracyjną po przeprowadzeniu postępowania spornego zainicjowanego wnioskiem podmiotu zainteresowanego.
Wyżej opisany stan zmienia Ustawa stanowiąc, że w sprawach dotyczących naruszenia prawa do znaku towarowego lub wzoru przemysłowego powództwo wzajemne jest dopuszczalne, jeżeli obejmuje żądanie unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy lub obejmuje żądanie unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego. Powyższa regulacja oznacza, że pozwany z tytułu np. naruszenia prawa do znaku towarowego będzie mógł wytoczyć powództwo wzajemne domagając się unieważnienia prawa do tego znaku towarowego.
Oczywiście unieważnienie prawa do znaku towarowego, stwierdzenie wygaśnięcia prawa do znaku towarowego lub unieważnienie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, może nastąpić wyłącznie wówczas jeśli zostały spełnione odpowiednie przesłanki wskazane w ustawie z 30 czerwca 2000 r. prawo własności przemysłowej. To ten ostatni akt prawny zawiera wszystkie przepisy materialnoprawne w zakresie przesłanek ważności praw własności przemysłowej. Sąd ds. własności intelektualnej będzie musiał jednak po raz pierwszy zastosować te przesłanki, jak i reguły interpretacyjne wypracowywane przez lata przez orzecznictwo polskie i unijne.
Powództwo wzajemne będzie można wnieść przed sąd wyłącznie w sprawach o naruszenie prawa do znaku towarowego lub wzoru przemysłowego. W innych sprawach dotyczących naruszenia praw własności przemysłowej (czyli przede wszystkim patentów lub praw ochronnych na wzory użytkowe) o ważności tych praw nadal orzeka wyłącznie Urząd Patentowy RP.
Prawne uwarunkowania prowadzenia e‑sklepu w 2022 roku
Po spełnieniu wymogów formalnych dla pozwu wzajemnego (opisanych w Ustawie), sąd musi się zwrócić do Prezesa Urzędu Patentowego RP w celu uzyskania informacji czy przed tut. Urzędem nie toczy się już sprawa dotycząca znaku lub wzoru, którego dotyczy powództwo wzajemne. Chodzi o wyeliminowanie sytuacji, w której prowadzone jest postępowanie o to samo, ale przed dwoma różnymi organami.
W zależności od odpowiedzi Urzędu możliwe są dwa scenariusze działania. W pierwszym - jeśli Prezes Urzędu Patentowego RP odpowie, że nie toczy się żadna sprawa przed tym organem, to sąd zajmuje się pozwem wzajemnym i w pierwszej kolejności rozstrzyga o ważności prawa, a następnie o roszczeniach z pozwu głównego. Prawomocny wyrok w sprawie z powództwa wzajemnego przesyłany jest do Prezesa Urzędu Patentowego RP w celu dokonania odpowiedniego wpisu do rejestru, a sam wyrok dotyczący unieważnienia prawa lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa do znaku towarowego ma skutek wobec osób trzecich.
Jeśli natomiast z informacji Prezesa Urzędu będzie wynikało, że przed Urzędem toczy się tożsama sprawa, to sąd zawiesi postępowanie do czasu prawomocnej decyzji Urzędu Patentowego RP. W praktyce oznacza to ryzyko zawieszenia sprawy przed sądem na parę lat.
Powództwo o ustalenie braku naruszenia
Drugim z powództw szczególnych wprowadzonych przez Ustawę jest powództwo o ustalenie braku naruszenia, że podjęte lub zamierzone przez podmiot czynności nie stanowią naruszenia patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji. Innymi słowy, podmiot planujący określone czynności może żądać ustalenia przez sąd, że opracowane przez niego rozwiązanie, oznaczenie, produkt, technologia itp., nie narusza praw wyłącznych innego, konkretnego podmiotu. Jest to działanie prewencyjne, nakierowane najczęściej na konkurenta, który może w przyszłości wysuwać roszczenia z tytułu naruszenia praw własności przemysłowej.
Sama instytucja powództwa o ustalenie również nie jest nowa w polskim systemie prawnym. Art. 189 kpc dopuszcza takie powództwo pod warunkiem posiadania przez powoda interesu prawnego. Ustawa z kolei precyzuje przypadki, w których powód będzie taki interes prawny posiadał. Określa również zakres informacji jakie powinny być dostarczone do ewentualnego pozwanego w sprawie, by ten mógł się wypowiedzieć nt. naruszenia lub nienaruszenia jego praw wyłącznych
Praktyka pokaże czy to powództwo będzie faktycznie wykorzystywane przez przedsiębiorców – zakres informacji, które powinny być ujawnione potencjalnemu pozwanemu może jednak odstraszać zainteresowanych ze względu na tajemnicę przedsiębiorstwa.
dr Anna Sokołowska-Ławniczak – rzecznik patentowy i partner w Kancelarii Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy sp. j.
