Chodzi o art. 18 ust. 1 ustawy z 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z nim osoba, która ukończyła aplikację ogólną i przez określoną liczbę lat była zatrudniona w sądzie na stanowisku asesora sądowego, referendarza sądowego lub asystenta sędziego zachowuje prawo do powołania na stanowisko sędziego sądu rejonowego przez 7 lat od dnia wejścia w życie tej ustawy.
Rzecznik praw obywatelskich zwraca uwagę, że przed wejściem w życie tego przepisu osoba po aplikacji ogólnej, która spełniła ustawowe wymagania do powołania na stanowisko sędziego sądu rejonowego, uzyskiwała to uprawnienie bezterminowo i bez konieczności spełnienia w przyszłości jakichkolwiek dodatkowych warunków.
RPO podnosi, że kolejne nowelizacje ustawy o KSSiP oraz Prawa o ustroju sądów powszechnych modyfikowały przyjęty pierwotnie model kształcenia. Zrezygnowano ostatecznie z odbywania przez aplikantów stażu na stanowiskach asystenta sędziego i referendarza sądowego, a także - w przypadku kandydatów na stanowisko asystenta sędziego - z wymagania ukończenia aplikacji ogólnej lub zdania egzaminu sędziowskiego, prokuratorskiego, notarialnego, adwokackiego lub radcowskiego. Ustawą z 9 kwietnia 2015 r. zlikwidowano aplikację ogólną jako pierwszy etap szkolenia.
- W takiej sytuacji zajmowanie stanowisk referendarza sądowego lub asystenta sędziego całkowicie utraciło powiązanie z systemem szkolenia wstępnego. Asystentem sędziego można obecnie zostać bezpośrednio po ukończeniu wyższych studiów prawniczych. Nieuzasadnione jest wobec tego utrzymywanie docelowo, jako równorzędnej, drogi do urzędu sędziego wyłącznie poprzez pracę w charakterze asystenta sędziego lub referendarza sądowego - pisze RPO.
Jak przy tym zaznacza, art. 18 ust. 1 limituje dotychczas nieograniczoną cezurę czasową uprawnienia osób - które odbyły aplikację ogólną, zajmowały określone w sądzie stanowisko oraz złożyły egzamin sędziowski, do ubiegania się o stanowisko sędziego rejonowego – do 7 lat od wejścia ustawy w życie.
- W konsekwencji przepis ten pozbawia nabytego już nieograniczonego w czasie uprawnienia do powołania na stanowisko sędziego sądu rejonowego osoby, które uprawnienie to uzyskały przed jego wejściem w życie. Dlatego też prowadzi on do naruszenia wywodzonej z art. 2 Konstytucji RP zasady ochrony praw nabytych - wskazuje RPO.
Ma też zastrzeżenia z przedstawionym przez MS projektem ustawy o ustroju sądów powszechnych. Chodzi o brak możliwości, aby referendarz sądowy został powołany bezpośrednio na stanowisko sędziego. Jak zauważa RPO, możliwość taką mają osoby, które wykonywały zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza co najmniej przez sześć lat. Referendarz sądowy może natomiast najpierw zostać powołany na stanowisko asesora, jeżeli był zatrudniony na stanowisku referendarza sądowego co najmniej przez 5 lat i złożył egzamin sędziowski, i dopiero po co najmniej 3-letniej asesurze ubiegać się o stanowisko sędziego.
Czytaj więcej
Aplikacja, asesura i na koniec etat na czas nieokreślony – taka od środy będzie droga do urzędu sędziego.
