Nowa ustawa o Trybunale Konstytucyjnym wchodzi w życie

Dla obywatela składającego skargę konstytucyjną po przegranym procesie, np. cywilnym – a one stanowią dwie trzecie spraw w Trybunale Konstytucyjnym – spór ten teraz nie ma większego znaczenia. ?Nawet gdyby rząd wyroków wciąż nie publikował, to Sąd Najwyższy i Naczelny Sąd Administracyjny już zapowiedziały, że będą respektować wyroki TK, także nieopublikowane.

Trzy grupy spraw

Nowa ustawa w większości powtarza regulacje ustawy o TK z 1997 r., która przez kilkanaście lat funkcjonowała bez wstrząsów, a kilka istotnych zmian, które do niej PiS dodał, zmierzających do czasowego spowolnienia TK, Trybunał uchylił w czwartkowym wyroku.

Na razie mamy trzy podstawowe grupy spraw w TK. Ich rozpoznawanie różni się istotnie, ale zawsze jego podstawowym zadaniem jest badanie zgodności zaskarżonych ustaw z konstytucją. Są to wnioski, pytania prawne i skargi konstytucyjne.

10 proc. skarg  ?obywateli i firm dociera do finału w TK, tylko połowa wyroków uchyla choćby jeden przepis

Wnioski składają m.in. prezydent, marszałkowie Sejmu lub Senatu, premier, 50 posłów lub 30 senatorów, prezesi SN, NSA i NIK czy Krajowa Rada Sądownicza w zakresie niezależności sądów. Instytucje te oczywiście dadzą sobie radę z napisaniem wniosków i ich procedowaniem. To właśnie tej grupy spraw dotyczy spór o TK i kolejne nowelizacje naprawcze PiS, któremu zależało na ograniczeniu możliwości kwestionowania ustaw.

Autorzy pytań prawnych też nie powinni mieć kłopotów z poruszaniem się przed TK. Z pytań korzystają sądy, jeżeli od odpowiedzi na pytanie zależy rozstrzygnięcie sprawy.

Wniosek albo pytanie prawne oraz skarga konstytucyjna powinny odpowiadać wymaganiom dotyczącym pism procesowych, np. pozwu, tylko adresatem jest nie sąd, lecz TK, a zamiast roszczenia czy przedmiotu sporu wskazuje się kwestionowany akt lub jego część.

Trzecia grupa spraw to skargi konstytucyjne. Może je wnieść osoba, która wyczerpała drogę prawną, najczęściej sądową, w ciągu trzech miesięcy od doręczenia jej prawomocnego wyroku albo ostatecznej decyzji.

Skargi konstytucyjne

Poza wymaganiami pisma procesowego skarga powinna dokładnie określać, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób zostały naruszone z uzasadnieniem i podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. Należy do niej załączyć wyrok lub decyzję. Skargę musi napisać adwokat lub radca, ale ubogi skarżący może wystąpić o ustanowienie prawnika z urzędu.

Rozprawa nie może odbyć się wcześniej niż po upływie 30 dni od zawiadomienia o terminie, ale prezes TK może skrócić termin o połowę, chyba że skarżący wyrazi sprzeciw w ciągu siedmiu dni.

41 wyroków zapadło w zeszłym roku na skutek skargi konstytucyjnej