Nakaz w elektronicznym postępowaniu upominawczym

W elektronicznym postępowaniu upominawczym (dalej epu) pozew i inne pisma procesowe podlegają kontroli formalnej i merytorycznej dokonywanej przez orzekających w e-sądzie sędziów i referendarzy. Każde pismo procesowe, a więc także to w formie elektronicznej, wnoszone w epu musi spełniać określone w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeksie postępowania cywilnego[/link] wymogi.

Nowela do k.p.c. z 9 stycznia 2009 r. wprowadziła kilka modyfikacji dotyczących wymogów formalnych pism procesowych wnoszonych w epu.

System komputerowy e-sądu z jednej strony podpowiada użytkownikowi innemu niż powód masowy sposób sporządzania pisma procesowego, z drugiej strony przeprowadza go przez kolejne etapy łącznie z procedurą składania podpisu elektronicznego, wyliczenia należnej opłaty od pozwu i jej uiszczenia. To rozwiązanie zwiększa szanse złożenia pisma procesowego spełniającego większość wymogów formalnych określonych w przepisach k.p.c.

[b]Jak wynika z praktyki, mimo że program komputerowy sugeruje osobie składającej pozew informacje, które powinny być w nim zamieszczone, nie chroni to skutecznie przed wszystkimi błędami. Te oznaczają albo konieczność wezwania do uzupełnienia braków formalnych pozwu, albo stwierdzenie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty. [/b]Warto nadmienić, że przepisy szczególne o epu nie przewidują specjalnych regulacji na wypadek niespełnienia wymagań formalnych lub fiskalnych pisma procesowego.

[srodtytul]Sąd musi znać umocowanie[/srodtytul]

Jednym z powtarzających się błędów jest niewykazanie bądź niewłaściwe wykazanie przez przedstawiciela ustawowego, organ osoby prawnej lub innej jednostki niebędącej osobą prawną podstawy umocowania do podejmowania czynności procesowych za reprezentowany w procesie podmiot w konkretnej sprawie.

Stosownie do treści znowelizowanego art. 68 k.p.c. przedstawiciel ustawowy lub organ osoby prawnej, jeśli składają pozew w elektronicznym postępowaniu upominawczym, mają obowiązek wyraźnie opisać w treści pozwu dokument, który zaświadcza o ich prawie do reprezentowania powoda w procesie cywilnym. Niestety, często osoby składające pozew nie powołują się na udzielone pełnomocnictwo lub nieprawidłowo je opisują.

[srodtytul]Tylko pełnomocnictwo procesowe[/srodtytul]

Ze znowelizowanej treści art. 89 § 1 k.p.c. wynika, że pełnomocnik podejmując czynności w epu, powinien powołać się na pełnomocnictwo, wskazując datę jego wystawienia, zakres i okoliczności wymienione w art. 87 k.p.c.

Osoba składająca pozew powinna więc oznaczyć dokument, z którego wynika pełnomocnictwo, co najmniej przez wskazanie daty jego wystawienia i wyraźne wskazanie, że jest to pełnomocnictwo procesowe, a nie, jak to ma czasem miejsce, jedynie pełnomocnictwo do czynności materialnoprawnych.

Zakres pełnomocnictwa powinien być oznaczony przez wskazanie, czy jest to pełnomocnictwo procesowe ogólne do wszystkich czynności opisanych w art. 91 k.p.c., czy też pełnomocnictwo do szczególnych czynności procesowych, a jeśli tak, to jakich.

[srodtytul]Bez uiszczania opłaty skarbowej[/srodtytul]

W praktyce pojawił się problem, czy w epu należy uiszczać opłatę skarbową od pełnomocnictwa. Z art. 1 ust. 1 pkt 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=184196]ustawy o opłacie skarbowej[/link] wynika, że opłacie podlega złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii – w sprawie z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym.

Zgodnie z przytoczoną treścią przepisu uznać należy, że jeżeli w epu strona nie ma obowiązku złożenia dokumentu pełnomocnictwa a jedynie je opisuje stosownie do art. 89 § 1 k.p.c., to nie ma ona również obowiązku uiszczenia opłaty skarbowej.

W zakresie żądanych kosztów procesu w epu na zasadach ogólnych weryfikacji podlega zawsze to, czy wskazany przez powoda wydatek miał charakter celowy i czy był niezbędny, a także wysokość żądanych kosztów zastępstwa procesowego. Ponieważ przepisy nie nakazują pokrywać opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w epu, to wniosek o zasądzenie zwrotu kosztów z tym związanych będzie uznany za niezasadny.

Przepisy elektronicznego postępowania upominawczego nie nakładają na sąd obowiązku automatycznego wydawania nakazu zapłaty. Jest wprost przeciwnie. Podobne jak ma to miejsce w klasycznym postępowaniu upominawczym, sąd ma obowiązek zbadać merytoryczną treść żądania i stwierdzić brak podstaw do wydania nakazu zapłaty stosownie do treści art. 499 k.p.c., gdyż art. 505[sup]28[/sup] k.p.c. nakazuje w epu stosować wprost przepisy o postępowaniu upominawczym.

[srodtytul]Gdy brakuje podstaw[/srodtytul]

Przedmiotem postępowania w epu jest twierdzenie powoda o istnieniu określonej normy prawnej uzasadniającej roszczenie. Sąd bada, czy tak jest w istocie. Stwierdzenie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty może dotyczyć samej zasadności roszczenia oraz dopuszczalności jego dochodzenia w procesie cywilnym w ogóle lub danym przypadku.

Należy zwrócić uwagę na to, że wyliczenie przyczyn w art. 499 k.p.c. uniemożliwiających wydanie nakazu zapłaty nie jest pełne w tym sensie, że nakaz zapłaty nie może być wydany także z przyczyn, które w zwykłym postępowaniu prowadzą do oddalenia powództwa lub odrzucenia pozwu.

W epu brak podstaw do wydania nakazu zapłaty może wynikać z wielu różnych przyczyn, które są oceniane na podstawie pozwu i zamieszczonego w jego treści opisu dowodów.

O braku podstaw do wydania nakazu zapłaty można mówić w każdym wypadku, w którym nie można w sposób niebudzący wątpliwości przyjąć – na podstawie opisanego w pozwie stanu faktycznego i materiału dowodowego – zasadności dochodzonego roszczenia i dopuszczalności jego dochodzenia w sądowym procesie cywilnym.

W epu mamy do czynienia jedynie z propozycją orzeczenia skierowaną do pozwanego, zweryfikowaną przez sąd w tym stopniu, że sformułowana jest ona na podstawie twierdzeń powoda, które zdaniem sądu nie są oczywiście bezzasadne. Brak sprzeciwu w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu zapłaty pozwala przyjąć założenie, że pozwany nie przeczy twierdzeniom pozwu i zgadza się z wydanym nakazem zapłaty.

[srodtytul]Źle wyliczone odsetki...[/srodtytul]

Jedną z częściej powtarzających się usterek jest błędnie określona data wymagalności roszczenia lub nieprawidłowo wskazany termin, od kiedy powód może dochodzić zasądzenia odsetek.

Dotyczy to zazwyczaj sytuacji, w której powód wskazuje datę wymagalności roszczenia (np. jako 10 stycznia 2010 r.) i zamiast żądać zasądzenia odsetek od dnia następnego (stosownie do art. 111 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]), czyli od 11 stycznia 2010 r. błędnie formułuje żądanie zasądzenia odsetek od dnia wymagalności roszczenia, tj. od 10 stycznia 2010r.

Zdarzają się również pozwy, w których powodowie wnoszą o zasądzenie odsetek wyższych niż odsetki maksymalne (por. art. 359 k.c.) lub formułują żądanie sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa (np. pozwy, w których powód dochodził zasądzenia roszczenia z naruszeniem treści art. 7a [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=83E36DBFD748E18EAE092B4061A2B9C8?id=162568]ustawy o kredycie konsumenckim[/link]).

[srodtytul]...i brak uzasadnienia[/srodtytul]

Powtarzającym się także błędem jest lakonicznie sformułowane uzasadnienie złożonego pozwu i dochodzonych w nim roszczeń.

Jak stwierdził [b]SN w postanowieniu z 13 listopada 1970 r. (II CZ 193/70, opubl. OSPiK 1971 nr 7/8, poz. 144)[/b], brak podstaw do wydania nakazu zapłaty może być nie tylko rezultatem oceny stanu faktycznego z punktu widzenia prawa materialnego, ale także wynikiem niemożności zastosowania tych norm ze względu na zachodzące wątpliwości natury faktycznej (niekompletność stanu faktycznego) czy niejasność samych żądań.

Aby uniknąć tego rodzaju uchybień skutkujących stwierdzeniem braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, w treści pozwu powinno znajdować się zwięzłe opisanie stanu faktycznego, z którego powód wywodzi swe roszczenie.

Po zakończeniu postępowania w ramach epu (w sytuacji niewydania nakazu zapłaty lub po jego uchyleniu i przekazaniu sprawy do sądu właściwości ogólnej pozwanego) sprawa trafia do rozpoznania w tradycyjnym postępowaniu.

Jak zauważył Ł. Goździaszek (por. „Spółka jako strona w elektronicznym postępowaniu upominawczym”, Prawo spółek 2010, nr 7/8, s. 74), nie ma przepisu wykluczającego rozpoznanie sprawy w sądzie właściwości ogólnej pozwanego w „zwykłym” postępowaniu upominawczym lub nawet postępowaniu nakazowym, jeśli sąd uzna to za uzasadnione.