Sędziowie negatywnie oceniają rozporządzenia w sprawie rejestrów sądowych

W oświadczeniu Iusitii opublikowanym dzisiaj na stronie www.ebos.pl czytamy – „Stowarzyszenie pragnie przedstawić zdecydowanie krytyczną opinię wobec opublikowanych na stronie internetowej MS projektów rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości:

- w sprawie sposobu i trybu złożenia wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego spółki, której umowę zawarto przy wykorzystaniu wzorca umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością udostępnianego w systemie teleinformatycznym,

- w sprawie trybu zakładania konta w systemie teleinformatycznym, sposobu korzystania z systemu teleinformatycznego i podejmowania w nim czynności związanych z zawiązaniem spółki z ograniczona odpowiedzialnością przy wykorzystaniu wzorca umowy oraz wymagań dotyczących podpisu elektronicznego,

- w sprawie ustroju i organizacji Centralnej Informacji oraz trybu i sposobu udzielania informacji z Rejestru i wydawania kopii dokumentów z katalogu, a także struktury udostępnianych informacji o podmiotach wpisanych do Rejestru oraz cech wydruków umożliwiających ich weryfikację z danymi w Rejestrze."

Stowarzyszenie wyraża o nich opinię negatywną, wobec faktu, że występują w nich niespójności nie pozwalające na uznanie ich za jasne i jednoznaczne akty prawne, a także stworzenia zagrożenia pewności i bezpieczeństwu obrotu gospodarczego jak też interesom majątkowym państwa.

„W pierwszej kolejności zwrócić należy uwagę na fakt – czytamy dalej w oświadczeniu - iż rozporządzenia sprawiają wrażenia pisanych w ostatniej chwili lub też w ostatniej chwili w sposób istotny i poważny zmienianych."

„Wskazać należy tytułem przykładu, że rozporządzenie w sprawie sposobu i trybu złożenia wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego spółki, której umowę zawarto przy wykorzystaniu wzorca umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością udostępnianego w systemie teleinformatycznym jako ostatni zawiera § 12. Bezpośrednio przed nim jest § 8 co sugeruje usuniecie kilku przepisów po czym nie zmieniono nawet numeracji paragrafów rozporządzenia.

Również w rozporządzeniu w sprawie trybu zakładania konta w systemie teleinformatycznym, sposobu korzystania z systemu teleinformatycznego i podejmowania w nim czynności związanych z zawiązaniem spółki z ograniczona odpowiedzialnością przy wykorzystaniu wzorca umowy oraz wymagań dotyczących podpisu elektronicznego występuje podobna sytuacja bowiem w § 9 wskazano:

„Przy podpisywaniu dokumentów, o których mowa w § 5 - 8, wskazuje się jednocześnie czy czynności te są wykonywane we własnym imieniu, czy też w imieniu innego podmiotu (...)"

Paragraf 5 nie wskazuje żadnych dokumentów, a jedynie zasady udostępniania konta w systemie teleinformatycznym użytkownikowi i składania podpisu. Zapewne treść § 9 powinna brzmieć „Przy podpisywaniu dokumentów, o których mowa w § 6 - 8 (...)" to jednak powinni rozstrzygnąć autorzy rozporządzeń.

Projekt rozporządzenia w sprawie ustroju i organizacji Centralnej Informacji oraz trybu i sposobu udzielania informacji z Rejestru i wydawania kopii dokumentów z katalogu, a także struktury udostępnianych informacji o podmiotach wpisanych do Rejestru oraz cech wydruków umożliwiających ich weryfikację z danymi w Rejestrze nie zawiera wzorów załączników nr 1-10 oraz nr 12-14. O ile wzory załączników nr 1-10 (choć powinny zostać załączone) można uznać za znane z poprzedniego rozporządzenia, bowiem trudno przypuszczać aby uległy zmianie (co jest jednak tylko przypuszczeniem opiniujących), to jest całkowicie niezrozumiałe i nie do przyjęcia niedołączenie załączników nr 12-14. Te załączniki są wskazane w rozporządzeniu jako związane z nowymi kwestiami dotyczącymi udzielania informacji poprzez stronę internetową i powinny być dołączone. Ewidentne jest bowiem, że powinny być opublikowane w Dzienniku Ustaw wraz z tekstem rozporządzenia.

Po drugie-brak weryfikacji

„Zanegować należy wynikającą z rozporządzeń zasadę identyfikacji użytkowników systemu teleinformatycznego i podpisywania dokumentów powstających w procesie tworzenia spółki oraz wniosku o wpis spółki do Krajowego Rejestru Sądowego.

Z projektów rozporządzeń:

- w sprawie sposobu i trybu złożenia wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego spółki, której umowę zawarto przy wykorzystaniu wzorca umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością udostępnianego w systemie teleinformatycznym,

- w sprawie trybu zakładania konta w systemie teleinformatycznym, sposobu korzystania z systemu teleinformatycznego i podejmowania w nim czynności związanych z zawiązaniem spółki z ograniczona odpowiedzialnością przy wykorzystaniu wzorca umowy oraz wymagań dotyczących podpisu elektronicznego, wynika bowiem, że umowa spółki i towarzyszące jej dokumenty powstające w procesie zakładania spółki, a także wniosek o wpis spółki do Rejestru podpisywane mają być

1/ podpisem elektronicznym uzyskiwanym przez założenie konta w systemie teleinformatycznym bez żadnej weryfikacji użytkownika co do tego czy jest osobą której dane podał;

2/ poprzez formę podpisu polegającą na złożeniu przez osobę nieposiadającą konta użytkownika podpisu w formie napisania tekstu zawierającego jej imię i nazwisko (§ 6 ust. 2 rozporządzenia w sprawie zakładania konta).

Ta druga forma podpisu nie jest zresztą wprost nazwana, wynika z jednego przepisu (§ 6 ust. 2) która jest wprost sprzeczna z innym przepisem rozporządzenia tj. § 5 ust. 3 i 4. Jeżeli zamiarem Ministra Sprawiedliwości jest uznanie za właściwy podpis polegający na użyciu formy tekstowej czyli napisaniu tekstu na klawiaturze komputera powinien to chyba jednak wyraźnie wskazać w treści rozporządzenia.

Niezależnie zresztą od dopuszczenia podpisania umowy przez osobę nieposiadającą konta przez wpisanie tekstu na klawiaturze wskazać należy co do tej osoby jeszcze, że po pierwsze nie jest w żaden sposób zapewnione, że będzie to ta osoba, a nie inna która wpisze jej imię i nazwisko. Po drugie wskazać trzeba, że zasadniczym paradoksem jest, iż rozporządzenie nie wymaga w żadnym miejscu (albo przynajmniej tego nie wskazuje) czy dokonywana będzie weryfikacja danych osobowych takich osób (nieposiadających konta użytkownika, a podpisujących umowę) tak samo jak użytkowników systemu na co wskazuje § 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie zakładania konta? Paradoksalnie § 9 wskazuje, że użytkownik działający w czyimś imieniu powinien podać np. numer Pesel tej osoby, natomiast użytkownik potwierdzający tożsamość osoby która nie ma konta nie musi podać numeru PESEL tej osoby. Taka niejednoznaczność budzić musi zdziwienie.

Wskazać należy również, że także co do osób które zakładają konto nie ma zapewnionej żadnej weryfikacji ich tożsamości, a zatem tego czy osoba posługująca się kontem i podpisem elektronicznym jest osobą wskazaną jako użytkownik konta! Budzi to tym większe zdziwienie, że wykonując czynności dotyczące administracji takie jak uzyskanie dowodu osobistego, prawa jazdy (złożenie wniosku o nie) czy też szereg innych należy posłużyć się tzw. profilem ePUAP i przypisanym do niego zwykłym podpisem elektronicznym. Tożsamość użytkownika profilu ePUAP (na podstawie ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne i rozporządzenia MSWiA z 27 kwietnia 2011 r. w sprawie zasad potwierdzania, przedłużania ważności, wykorzystania i unieważniania profilu zaufanego elektronicznej platformy usług administracji publicznej) podlega zweryfikowaniu czego nie przewiduje Minister Sprawiedliwości.

Tym samym pojawia się pytanie, czy założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest czynnością mniej istotną niż złożenie wniosku o prawo jazdy skoro do tego drugiego wymagana jest weryfikacja użytkownika, a do założenia spółki nie?

Pojawia się również pytanie o logikę działań Państwa, bowiem buduje się system, który wymaga weryfikacji użytkownika co do czynności administracyjnych, a nie wymaga przy założeniu spółki.

Nie jest wyjaśnieniem, że weryfikację zapewnia uiszczenie opłaty sądowej za pośrednictwem mechanizmów gwarantujących jej opłacenie, bowiem o ile jest to jakieś tłumaczenie w EPU, gdzie opłata ta identyfikuje jedną osobę która dokonuje czynności, to jest to zupełnie nieadekwatne do tej sytuacji. Otóż przy założeniu spółki nie uzyskuje się orzeczenia w jednostkowej sprawie, a uzyskuje się podmiot mogący działać. Opłata ta uiszczona może być z dowolnie założonego konta, również za granicą i nie pozwolić w istocie na identyfikację osoby dokonującej opłaty.

Tym samym może zaistnieć sytuacja, że ktoś założy konto w systemie teleinformatycznym podając dane Krzysztofa Kwiatkowskiego byłego Ministra Sprawiedliwości i jako wspólnika spółki wskaże dane Jarosława Gowina, obecnego Ministra Sprawiedliwości wskazując, że podpisał on umowę przy nim. Jeżeli poda w ten sam sposób dane jeszcze 9 innych osób nie będzie nawet weryfikowana prawidłowość ich numerów PESEL, a zatem do wskazania wspólnika znajomość tej jego cechy nie będzie znana. Opłacenie natomiast bez problemów może nastąpić poprzez internetowy sposób płatność wcale nie dający identyfikacji konta, a jedynie dający pewność uzyskania przelewu (tak bowiem działają te systemy, gdyby zresztą chodziło o konto może ono być łatwo założone na drugiej półkuli w sposób nie dający identyfikacji osoby zakładającej).

Jak więc Minister Sprawiedliwości ma zamiar zapobiec dyskredytacji osób publicznych dokonywanej np. po to tylko aby wykazać im, że nie wymieniły w oświadczeniach majątkowych wszystkich udziałów w spółkach bowiem nie wskazały spółki X, założonej w tzw. trybie S-24 gdzie są wspólnikami?

Sprawa ta interesuje Stowarzyszenie o tyle, że konsekwencje dopuszczenia działania użytkowników systemu bez ich wcześniejszej weryfikacji wywrą negatywne konsekwencje dla sądów. Jeżeli bowiem Sąd poweźmie w ramach art. 23 ustawy o KRS wątpliwości co do tożsamości osób powinien tożsamość zweryfikować co przedłuży proces rejestracji. Można sobie wyobrazić sytuacje w których sąd rejestrowy tak postąpi i narazi się na działania nadzorcze Ministerstwa (które co do zasady Stowarzyszenie neguje, ale które Prawo o ustroju sądów powszechnych dopuszczając nadzór administracyjny niestety dopuszcza) z potępianiem sądu za nie dość szybkie postępowanie. Można sobie również wyobrazić sytuacje, że Sąd dodatkowej weryfikacji nie zastosuje, co z kolei skończy się wyciąganiem konsekwencji wobec sędziów i referendarzy rejestrowych za brak tych wątpliwości.

Tym samym jawi się pytanie czy Minister Sprawiedliwości bierze pełna odpowiedzialność za przyjęty mechanizm identyfikacji osób uczestniczących w procesie tworzenia i zgłaszania spółki sądowi (a właściwie brak takiego mechanizmu) i będzie samodzielnie ponosił tego konsekwencje?

Wobec wskazanych wyżej wątpliwości, oznaczających, że przyjęty mechanizm identyfikacji nie zabezpiecza pewności i bezpieczeństwa obrotu Stowarzyszenie projekty rozporządzeń dotyczących zakładania konta i składania wniosku opiniuje negatywnie i wnioskuje o zabezpieczenie bezpieczeństwa obrotu przez wprowadzenie co najmniej takich samych mechanizmów jak w kontaktach obywatela z administracją publiczną tj. stosowaniu profilu zaufanego ePUAP, a zatem zapewnienia weryfikacji tożsamości użytkownika systemu i odejścia od możliwości podpisania umowy i innych dokumentów przez osoby nieposiadające statusu użytkownika.

Zwrócić należy przy tym uwagę na poważną niekonsekwencję Ministra bowiem w projektach rozporządzeń:

- w sprawie ustroju i organizacji Centralnej Informacji oraz trybu i sposobu udzielania informacji z Rejestru i wydawania kopii dokumentów z katalogu, a także struktury udostępnianych informacji o podmiotach wpisanych do Rejestru oraz cech wydruków umożliwiających ich weryfikację z danymi w Rejestrze;

- w sprawie warunków organizacyjno-technicznych dotyczących formy wniosków i dokumentów oraz ich składania drogą elektroniczną do sądów rejestrowych i Centralnej Informacji Krajowego Rejestru Sądowego oraz sposobu posługiwania się dokumentami wydanymi w postaci elektronicznej; przewidziano składanie wniosków o wydanie odpisu z KRS z wykorzystaniem bezpiecznego podpisu elektronicznego.