Rząd luzuje obostrzenia związane z epidemią Covid-19, a na wokandę NSA wchodzą sprawy o wznowienie postępowań zakończonych jego prawomocnymi wyrokami. Skarżący zarzucają im nieważność, bo w sprawach tych nie odbyły się rozprawy, a wyroków nie ogłoszono publiczne. Wnoszą o wznowienie postępowań na podstawie art. 271 pkt 2 postępowania przed sądami administracyjnymi, wskazując, że naruszenie prawa przez NSA pozbawiło stronę możności działania.
Problem powstał w związku ze stosowaniem art. 15zzs4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (ustawa covidowa), który wszedł w życie 16 maja 2020 r. i obowiązywał do 2 lipca 2021 r. Na jego mocy NSA informował skarżących o kierowaniu ich spraw na posiedzenia niejawne. Bez rozpoznania NSA pozostawiał wnioski o wyznaczenie rozpraw „na odległość” lub, gdy nie było takiej możliwości, o wyznaczenie rozprawy po ustaniu stanu epidemii.
Czytaj więcej
Dokument opatrzony nazwą „wyrok", nawet jeżeli zostanie włączony do akt sprawy, nie wywołuje skutków prawnych i nie uprawnia do jego zaskarżania – uznał Sąd Najwyższy.
Wszystko niejawnie
Na podstawie ustawy covidowej w pewnym okresie w WSA w Warszawie i NSA praktycznie wszystkie sprawy kierowano na posiedzenia niejawne, choć w procedurze sądowoadministracyjnej jawność postępowania jest zasadą, a rozprawa to podstawowa forma rozpoznania skarg. Ma ona kluczowe znaczenie dla oceny rzetelności postępowania. Prawo do zabrania głosu przed wydaniem wyroku nie tylko pozwala prezentować końcowe stanowiska stron, ale też wyjaśnić kwestie wątpliwe i niejasne w stanie faktycznym i prawnym sprawy. Rozprawa umożliwia też ustosunkowanie się do stanowiska i argumentacji strony przeciwnej. W związku z tą sytuacją w grudniu 2020 r. interwencję podjęły organizacje pozarządowe. Bezskutecznie.
W sprawach, które w tej formie rozpoznał NSA, problem był szczególnie rażący, bo to sąd ostatniej instancji. Przepisy p.p.p.s.a. regulują w sposób szczególny przeprowadzanie rozprawy w sprawach ze skarg kasacyjnych, podnosząc do rangi zasady rozprawę jako formę rozpoznania sprawy. Artykuł 181 § 1 p.p.s.a. mówi, że NSA rozpoznaje skargę kasacyjną na rozprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Jest nim m.in. art. 182 § 2 p.p.s.a. wskazujący, że NSA rozpoznaje skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym, gdy strona, która ją wniosła, zrzekła się rozprawy, a pozostałe strony jej nie zażądały w terminie wskazanym w przepisie.