Odszkodowanie za adopcję upośledzonego dziecka dla rodziców adopcyjnych

- Choć adopcja jest wielkim ryzykiem i kandydaci na rodziców nie mogą uzyskać żadnych gwarancji w tym zakresie, to  pracownik ośrodka adopcyjnego nie może zapewniać zainteresowanych adopcją, że ich oczekiwania będą spełnione, jeśli nie ma ku temu dostatecznych podstaw – uznał Sąd Okręgowy w Zielonej Górze, a jego stanowisko podzielił Sąd Apelacyjny w Poznaniu (sygn. akt I ACa 793/12).

Chcieli dziecko bez obciążeń

Państwo M. zdecydowali się na przysposobienie dziecka po wielu latach bezskutecznego leczenia niepłodności. W podaniu do ośrodka adopcyjnego zaznaczyli, że chcieliby, aby dziecko nie pochodziło z rodziny patologicznej, od osób uzależnionych od narkotyków oraz żeby nie posiadało chorób dziedzicznych. Wskazali, że pragną zdrowego noworodka narodowości polskiej.

Ośrodek adopcyjny bardzo wnikliwie zbadał sytuację rodzinną, majątkową i zdrowotną kandydatów na rodziców. Po kilku miesiącach zaproponował im przysposobienie nowo narodzonego chłopca, którego matka biologiczna jeszcze w szpitalu zgodziła się na tzw. anonimową adopcję (rodzice biologiczni i adopcyjni nie znają się). Lekarze ocenili stan zdrowia noworodka jako dobry, przyznali 10 pkt w skali Apgar. Pracownik ośrodka zapewnił państwa M., że zarówno matka chłopca, jak i inne jej dzieci są zdrowe. Chłopiec dość szybko zamieszkał z nową rodziną, a po kilku miesiącach sąd orzekł pełne przysposobienie (nierozwiązywalne) i nakazał sporządzić dla dziecka nowy akt urodzenia, już z nazwiskami rodziców adopcyjnych.

Z biegiem czasu okazało się, że chłopiec jest poważnie opóźniony w rozwoju intelektualnym i agresywny. Neurolog stwierdził głębokie upośledzenie umysłowe. Dziecko ma orzeczoną niepełnosprawność i przebywa w ośrodku opiekuńczym, gdyż rodzice nie są w stanie zapewnić bezpieczeństwa jemu i jego siostrze, także adoptowanej.

Okazało się, że wbrew zapewnieniom ośrodka adopcyjnego zarówno biologiczna matka jak i  ojciec  dziecka byli chorzy psychicznie. Potwierdził to kurator sądowy w wywiadzie środowiskowym sporządzonym na zlecenie sądu opiekuńczego jeszcze przed wydaniem orzeczenia o adopcji. Ośrodek adopcyjny nie zapoznał się z tym wywiadem, nie wystąpił też do sądu z zapytaniem, czy taki wywiad został przeprowadzony u rodziny biologicznej. Państwo M. uznali, że  procedura adopcyjna została przeprowadzona nieprawidłowo  i zażądali od Skarbu Państwa - Wojewody odszkodowania oraz comiesięcznego świadczenia wypłacanego do czasu osiągnięcia pełnoletniości przez ich syna.

Początkowo Sąd Okręgowy w Zielonej Górze oddalił powództwo, lecz na skutek apelacji państwa M. musiał zająć się sprawą ponownie. Ci zaś rozszerzyli swoje żądania i w sumie domagali się  121 tys.  zł odszkodowania, 200 tys.  zł zadośćuczynienia oraz  1900 zł miesięcznie świadczenia periodycznego.

Kiedy państwo płaci za szkodę

Zgodnie z art. 417 kodeksu cywilnego za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej odpowiedzialność ponosi  Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

Złe geny mogły mieć wpływ

Tym razem Sąd uznał, że ich roszczenie jest usprawiedliwione co do zasady, bowiem państwo M. ponieśli szkodę, którą jest posiadanie dziecka ułomnego i powstające w związku z tym dodatkowe obciążenia natury emocjonalnej i finansowej. Wydając  orzeczenie sąd kierował się opinią biegłego, który stwierdził, że choć zaburzenia psychiczne nie są dziedziczone wprost, to jednak fakt, że oboje rodzice chłopca byli osobami niepełnosprawnymi intelektualnie, mogło powodować większe ryzyko, że ich dziecko będzie miało również jakiś stopień niepełnosprawności intelektualnej. W przypadku udowodnionego tła genetycznego ryzyko takie wynosi nawet kilkadziesiąt procent – stwierdziła biegła. Zwróciła uwagę, że u dwóch z trzech braci chłopca również wystąpiła niesprawność intelektualna.

- W tym konkretnym przypadku ośrodek nie wypełnił swoich obowiązków w zakresie pozyskania danych o dziecku i jego rodzinie, a wystarczyło tylko poinformować powodów o upośledzeniu rodziców biologicznych dziecka wskazanego do adopcji i pozwolić im podjąć decyzję przy uwzględnieniu tych danych – tłumaczył swoje stanowisko Sąd Okręgowy.

Od wyroku apelację wniósł Wojewoda jako reprezentant Skarbu Państwa. Bronił pracowników ośrodka adopcyjnego. Jego zdaniem nie zaniedbali oni swoich obowiązków. Zarzucił wyrokowi SO naruszenia art. 417 k.c., kwestionując przyjęcie,  że istnieje związek pomiędzy wadą genetyczną członków rodziny a chorobą adoptowanego chłopca.