Nie można sprzedać czynnej nekropolii

Chociaż ani przepisy kodeksu cywilnego, ani ustawy o gospodarce nieruchomościami czy też przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5A4DDDC20D6C974C9726826E257799AF?id=80657]ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych[/link] nie zawierają wprost zakazu obrotu nieruchomościami, na których zlokalizowana jest nekropolia, to trzeba jednak stwierdzić, że sprzedaż takiej nieruchomości nie jest możliwa.

[srodtytul]Obowiązkowe zadanie gmin[/srodtytul]

Zakładanie i utrzymanie cmentarzy komunalnych jest zadaniem własnym gminy. Wynika to wprost z przepisów ustawy o samorządzie gminnym, jak i ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Decyzję o założeniu cmentarza podejmuje rada gminy po uzyskaniu zgody właściwego miejscowo inspektora sanitarnego.

Tym samym lokalizacja cmentarza komunalnego powinna dotyczyć gruntów stanowiących własność tej jednostki samorządu terytorialnego.

[srodtytul]Prawo do grobu to nie własność[/srodtytul]

Cmentarze mogą być również własnością innych podmiotów. Jest to jednak sytuacja wyjątkowa, a do kogo poza gminą może należeć cmentarz, regulują właściwe przepisy. Po pierwsze wspomnieć tu należy o przepisach ustawy o grobach i cmentarzach wojennych, zgodnie z którą takie groby i nekropolie należą do Skarbu Państwa.

Drugim przypadkiem są cmentarze wyznaniowe należące do właściwych kościołów i zakładane na podstawie przepisów regulujących wzajemne stosunki państwa polskiego z danym wyznaniem. Przykładem może być ustawa o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, czy też ustawa o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Zgodnie z art. 12 ust. 3 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5A4DDDC20D6C974C9726826E257799AF?id=80657]ustawy o cmentarzach[/link] groby ziemne, murowane i kolumbaria przeznaczone na składanie zwłok i szczątków ludzkich mogą się znajdować tylko na cmentarzach. Tak więc przepis ten wyklucza sytuację, w której osoba fizyczna czy prawna będzie właścicielem terenu (nieruchomości) cmentarza lub choćby grobu wydzielonego w sposób geodezyjny jako odrębna nieruchomość.

Właściwe przepisy nie wiążą również faktu ponoszenia opłat za pochowanie z prawem własności gruntu, na którym położony jest grób. Ma to także miejsce w odniesieniu do grobów murowanych. Co więcej, jak podkreśla Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie, grób murowany, który jest trwale z gruntem związany, nie stanowi przedmiotu odrębnej

własności i stanowi część składową nieruchomości gruntowej – cmentarza (patrz [b]uchwała z 29 września 1978 r. sygn. akt III CZP 56/78[/b]). W konsekwencji ponowne użycie grobu do pochówku jest możliwe nie przez zastosowanie przepisów o wywłaszczeniu, lecz z uwagi na fakt upływu czasu – 20 lat – oraz nieuiszczenia opłaty.

Podstawą praw do grobu bowiem, jak powszechnie określa się ogól praw związanych z miejscem cmentarnym, pochowaniem, grobem, jest umowa pomiędzy osobą nabywającą prawo do dysponowania grobem a zarządem cmentarza, określająca miejsce stanowiące grób, tzw. pole grzebalne, rodzaj grobu, osobę uprawnioną do pochowania zwłok oraz opłatę i, jak w dalszej części stwierdza Sąd Najwyższy, prawo do grobu nie jest prawem własności ani prawem wieczystego użytkowania [b](wyrok Sądu Najwyższego z 7 czerwca 2001 r., III CKN 406/00).[/b]

[srodtytul]Zmiana przeznaczenia po likwidacji[/srodtytul]

Tego, że teren cmentarza nie może podlegać sprzedaży, nie zmienia również treść art. 6 ust. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Zgodnie z jego treścią użycie takiej nieruchomości na inny cel jest możliwe jedynie po zamknięciu obiektu oraz nie wcześniej niż po upływie 40 lat od ostatniego pochówku. Po spełnieniu powyższych warunków wójt (burmistrz, prezydent miasta) może wydać decyzję o użyciu terenu cmentarnego na inny cel zgodny z planem zagospodarowania przestrzennego.

Dodatkowym warunkiem użycia takiego terenu na inny cel jest przeniesienie znajdujących się na jego terenie zabytków w inne miejsce – po uzyskaniu pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków, jak również przeniesienie znajdujących się na jego terenie szczątków zwłok na inny cmentarz. Następuje to na koszt nowego użytkownika terenu lub jego nabywcy. Tak więc dopiero likwidacja nekropolii umożliwia sprzedaż terenu, na którym się ona znajdowała.

[ramka][b]Konieczna jest decyzja wójta[/b]

Jeżeli dany teren stanowił w przeszłości miejsce pochówku zmarłych, to rzeczą organu wydającego decyzję ustalającą warunki zabudowy i zagospodarowania terenu jest uzyskanie (lub dołączenie do akt sprawy, o ile takie orzeczenie już jest) decyzji, o jakiej mowa w art. 6 ust. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

Zgodnie z wymienionym artykułem użycie terenu cmentarnego po zamknięciu cmentarza na inny cel nie może nastąpić przed upływem 40 lat od dnia ostatniego pochowania zwłok na cmentarzu. Po upływie powyższego terminu wójt (burmistrz, prezydent miasta) może wydać decyzję o użyciu terenu cmentarnego na inny cel zgodny z planem zagospodarowania przestrzennego.