Wyrok TK ws. udziału sprawcy wykroczenia w posiedzeniu sądu

– Niezagwarantowanie zatrzymanemu prawa do udziału w posiedzeniu, na którym sąd rozpoznaje zażalenie na jego zatrzymanie, jest niezgodne z konstytucją. Narusza bowiem konstytucyjne standardy jawnego i sprawiedliwego postępowania sądowego, a także prawa do obrony – przesądził we wtorek jednogłośnie Trybunał Konstytucyjny.

– Orzekanie pod nieobecność strony należy traktować jako wyjątek – przypominał sędzia Piotr Pszczółkowski (sprawozdawca). To orzeczenie bardzo ważne dla wielu kierowców i sprawców drobnych wykroczeń (w tym drogowych). I właśnie w takiej sprawie w TK pojawiła się skarga.

Bez dania racji

Podróżującego po Polsce Holendra zatrzymała drogówka za przekroczenie prędkości. Kierowca nie przyznał się do popełnienia czynu i odmówił zapłaty mandatu. W efekcie został zatrzymany i przewieziony do komendy powiatowej policji w celu przeprowadzenia dalszych czynności zmierzających do skierowania do sądu wniosku o ukaranie. Po zatrzymaniu został przesłuchany w obecności obrońcy, a następnie zwolniony. Funkcjonariusze policji sporządzili wniosek do sądu o ukaranie skarżącego za wykroczenie.

Skarżący złożył zażalenie na zatrzymanie. Sąd rejonowy uznał je za oczywiście bezzasadne, a zatrzymanie za zasadne, legalne i prawidłowo wykonane.

Zdaniem kierowcy postanowienie sądu rejonowego wydane na posiedzeniu niejawnym, w którym skarżący nie miał prawa wziąć udziału, narusza jego konstytucyjne prawa i wolności. Skarżący podkreśla, że nie miał szansy na przedstawienie przed sądem argumentów przemawiających za uznaniem jego zatrzymania za nielegalne i niezasadne.

Ponadto wskazuje, że mimo uprawnienia skarżącego do powołania pełnomocnika ten nie miał możliwości wzięcia udziału w kluczowym dla sprawy posiedzeniu. To także narusza konstytucyjne prawo do obrony oraz prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności.

Nie ma szansy na odwołanie

Od postanowienia nie przysługiwał mu żaden środek odwoławczy, mimo że było ono orzeczeniem sądu pierwszej instancji. Naruszone więc zostały prawa do: zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji oraz dwuinstancyjnego postępowania sądowego.

Mężczyzna podnosił też, że poprzez zatrzymanie został w sposób nieuzasadniony pozbawiony prawa do wolności osobistej. Sąd rejonowy w postanowieniu uznał bowiem, że zatrzymanie było legalne, mimo że pozbawienie wolności nie było konieczne, niezbędne i proporcjonalne.

Uzasadnione i zasadne

Trybunał przyznał rację skarżącemu.

Po pierwsze, uznał, że każde, choćby krótkie, pozbawienie wolności (osoby czasowo przebywającej w Polsce) musi być uzasadnione dostatecznie ważnymi względami, a także proporcjonalne. W sprawie tego kierowcy Trybunał nie dostrzegł takich powodów.

Stwierdził przede wszystkim, że sprawne rozpatrzenie sprawy o wykroczenie w postępowaniu przyspieszonym, z którym zatrzymanie jest funkcjonalnie powiązane, nie uzasadnia dostatecznie ingerencji w sferę wolności osobistej.