Kradzież po 1 października 2023: kiedy przestępstwo, a kiedy wykroczenie

Od 1 października 2023 r. zmieni się kwota, wedle której określa się, czy popełniona kradzież jest wykroczeniem czy już przestępstwem.

Publikacja: 29.09.2023 15:00

Kradzież po 1 października 2023: kiedy przestępstwo, a kiedy wykroczenie

Foto: Adobe Stock

To istotna różnica, bo za wykroczenie wymierzana jest najczęściej grzywna, a za kradzież będącą przestępstwem grozi nawet pięć lat więzienia.

Wysokość kary zależy od wartości szkody. Jeśli złodziej ukradnie towar do 500 zł, to odpowiada jak za wykroczenie; gdy jest wart więcej – jak za przestępstwo. Ta granica od 1 października 2023 r. zostanie ustalona na 800 zł. Każda kradzież powodująca szkodę powyżej tej kwoty będzie więc dotkliwie karanym przestępstwem.

Liczy się suma wartości

Na utworzenie rejestru złodziei z niecierpliwością czekali handlowcy, dla których drobne kradzieże to codzienna plaga. Od października 2023 r. kradzież do 800 zł to wykroczenie, powyżej to przestępstwo. Ale dzięki rejestrowi sądy będą mogą skazywać za przestępstwo kradzieży w sytuacji, gdy dojdzie np. do trzech kradzieży o każdorazowej wartości po 300 zł.

Co kradną złodzieje

Co cieszy się największą popularnością wśród złodziei?

Artykuły spożywcze, paliwo, telefony komórkowe, pieniądze, alkohol, kosmetyki, odzież itd. Na liście najczęstszych miejsc kradzieży na pierwszym miejscu znalazły się natomiast: sklep, mieszkanie (posesja) pokrzywdzonego, stacja benzynowa, środek transportu itd.

Z danych KGP wynika, że w pierwszym półroczu 2023 r. przestępstw kradzieży w sklepach było w ujęciu rocznym o 40 proc. więcej niż w analogicznym okresie 2022 r. To już niemal 24 tys. Z kolei wykroczeń związanych z kradzieżą (czyli kradzieży do 500 zł) było więcej o ok. 22 proc.

Głównie giną dwie kategorie towarów. Pierwsza to żywność i wszystko to, co można szybko sprzedać. Druga kategoria to towary luksusowe, w tym drogie alkohole, perfumy, elektronika.

Czytaj więcej

Kodeks karny surowszy, a zarazem łagodniejszy

Oszukiwanie maszyny…

Rośnie liczba złodziei, którzy wykorzystują w sklepach kasy samoobsługowe. Tam najłatwiej jest dokonać kradzieży. I to w specyficzny sposób. Złodzieje przeklejają kody kreskowe z tańszych towarów na bardziej wartościowe. I trudno ich ukarać. Walczą z nimi i drobni sklepikarze, i duże sieci.

Przykłady? Za oszustwa i kradzieże odpowie dwoje mieszkańców Lublina w wieku 33 i 25 lat. Sprawcy, skanując zakupy na kasach samoobsługowych, wykorzystywali wcześniej przygotowane kody kreskowe od innych, tańszych produktów. Wstępne straty oszacowano na ponad 5 tys. zł. Grozi im do ośmiu lat więzienia. Jastrzębscy stróże prawa zatrzymali 37-letniego złodzieja. Mężczyzna skradł z marketu warte kilkaset złotych akcesoria remontowe. Towar wcześniej przygotował do kradzieży, wycinając z każdego z przedmiotów kod kreskowy. Mieszkańcowi Jastrzębia grozi pięć lat więzienia.

W związku z rozwojem technologicznym w ostatnich latach coraz popularniejsze jest wykorzystywanie kas samoobsługowych w placówkach handlowych, przy czym to rozwiązanie jest wprowadzane nie tylko w wielkopowierzchniowych centrach sprzedaży, lecz także w niewielkich placówkach handlowych.

Inne przywłaszczenia

Od 1 października zmieniają się również przepisy przewidujące kary za inne przestępstwa kradzieży:
- art. 120 § 1 k.k.: Kto w celu przywłaszczenia dopuszcza się wyrębu drzewa w lesie albo kradnie lub przywłaszcza sobie z lasu drzewo wyrąbane lub powalone, jeżeli wartość drzewa nie przekracza 800 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny
- art. 122 § 1 k.k.: Kto nabywa mienie, wiedząc o tym, że pochodzi ono z kradzieży lub z przywłaszczenia, lub pomaga do jego zbycia albo w celu osiągnięcia korzyści majątkowej mienie to przyjmuje lub pomaga do jego ukrycia, jeżeli wartość mienia nie przekracza 800 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
- art. 122 § 2 k.k.: Kto nabywa mienie, o którym na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, że zostało uzyskane za pomocą kradzieży lub przywłaszczenia, lub pomaga do jego zbycia albo w celu osiągnięcia korzyści majątkowej mienie to przyjmuje lub pomaga do jego ukrycia, jeżeli wartość mienia nie przekracza 800 złotych, podlega karze grzywny albo karze nagany.
- art. 124 § 1 k.k.: Kto cudzą rzecz umyślnie niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, jeżeli szkoda nie przekracza 800 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.

…a nie człowieka

W przypadku dokonywania ww. czynu zabronionego przy kasie obsługiwanej przez pracownika sklepu sprawca popełnia czyn zabroniony z art. 286 (zazwyczaj § 3) kodeksu karnego, tj. przestępstwo oszustwa. Przy przestępstwie oszustwa nie stosuje się „przepołowienia”, to znaczy, że taki czyn jest przestępstwem niezależnie od kwoty. Natomiast, jak słusznie wskazuje orzecznictwo (wyrok Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z 19 maja 2022 r., sygn. akt VII Ka 3/22), samo przeklejenie kodów kreskowych, a następnie skanowanie tak oklejonego towaru na samoobsługowych automatach nie wprowadza w błąd osoby (kasjera, właściciela sklepu), lecz jedynie automat, co w sposób oczywisty dyskwalifikuje możliwość przypisania sprawcy czynu z art. 286 k.k., którego podmiotem musi być konkretna osoba. Wprowadzenie w błąd musi nastąpić co do osoby, a nie rzeczy.

Radca prawny Piotr Pałka uważa, że wartość przedmiotu kradzieży powinna mieć wpływ na wynik odpowiedzialności karnej, i to bez względu, w jakiej formie dochodzi do kradzieży. Jeśli teraz idą w ruch kasy samoobsługowe, to trzeba się im bardziej przyglądać – uważa.

Drożyzna sprzyja przestępczości, także sklepowej. Oczywiście nie sposób przewidzieć konkretnego wskaźnika, ale wzrost kradzieży jest nadal pewny. Prawnicy mówią, że prawo nie znosi próżni i trzeba być gotowym na nowe scenariusze.

Rejestr złodziei

Od listopada 2019 r. ruszył elektroniczny rejestr wykroczeń. Popularnie nazywany był rejestrem złodziei.

Podstawą wprowadzenia informacji do rejestru (w tym danych osobowych podejrzanego sprawcy) jest sporządzenie notatki urzędowej przez policjanta, który ujawnił wykroczenie.

Jakie wykroczenia trafiają do rejestru

Po pierwsze – chodzi o naoczne stwierdzenie przez policjanta wykroczenia.

Po drugie – schwytanie sprawcy na gorącym uczynku lub bezpośrednio po jego popełnieniu.

Po trzecie – otrzymanie informacji o popełnionym wykroczeniu od organu, który prowadzi takie sprawy.

Po czwarte – odczyt przez policjanta informacji, w szczególności w postaci obrazu lub dźwięku, utrwalonych za pomocą dostępnych środków lub urządzeń technicznych. Rejestr wykroczeń prowadzi się w systemie teleinformatycznym.

Wymazanie po trzech latach

Przepisy wskazują, że dane zostają usunięte z rejestru po trzech latach liczonych od dnia wprowadzenia (chyba że w tym czasie pojawi się kolejny wpis). Jednak dane mogą zniknąć wcześniej, np. gdy dojdzie do uniewinnienia osoby, której dotyczą, odmowy wszczęcia wobec niej postępowania lub jego umorzenia prawomocnym orzeczeniem sądu. Wraz z danymi sprawców znikają dane pokrzywdzonych. 

Opinia eksperta
dr Michał Gabriel-Węglowski prokurator Prokuratury Regionalnej w Gdańsku

Trudno powiedzieć, czy podwyższenie granicy między wykroczeniami a przestępstwami przy niektórych czynach zabronionych przeciwko mieniu, stanowionej przez jego wartość, z 500 zł na 800 zł istotnie wpłynie z jednej strony na poczucie zagrożenia obywateli tego typu zdarzeniami, a z drugiej na ściganie takich czynów. Na stronie internetowej policji nie ma danych o liczbie postępowań z kodeksu wykroczeń. Natomiast w 2021 r. wdrożono np. 104,5 tys. – zapewne głównie dochodzeń – o przestępstwo kradzieży z art. 278 k.k. Nie wiadomo więc, jak dotychczas mają się proporcje między skalą kradzieży czy paserstw drobnych i poważniejszych. W moim odczuciu zmiana granicy kwotowej jest na tyle niewielka, zwłaszcza przy wzrastającej ogólnej zamożności Polaków, że nie ma ona dużego znaczenia. Choć zmierza w kierunku racjonalizowania zwalczania przestępczości, w tym angażowania prokuratorów do spraw poważniejszych, a nie drobnych. Powinna jednak objąć także drobne oszustwa, czego od lat brakuje. Powinniśmy też w kodeksie karnym rozszerzyć zasadę oportunizmu kosztem zasady legalizmu, która żąda ścigania wszystkich przestępstw, w wielu wypadkach nie licząc się z finansowym i czasowym tego sensem.

Czytaj więcej

Rewolucja w prawie karnym. Przewodnik po zamianach od 1 października

To istotna różnica, bo za wykroczenie wymierzana jest najczęściej grzywna, a za kradzież będącą przestępstwem grozi nawet pięć lat więzienia.

Wysokość kary zależy od wartości szkody. Jeśli złodziej ukradnie towar do 500 zł, to odpowiada jak za wykroczenie; gdy jest wart więcej – jak za przestępstwo. Ta granica od 1 października 2023 r. zostanie ustalona na 800 zł. Każda kradzież powodująca szkodę powyżej tej kwoty będzie więc dotkliwie karanym przestępstwem.

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Droga konieczna dla wygody sąsiada? Ważny wyrok SN ws. służebności
Sądy i trybunały
Emilia Szmydt: Czuję się trochę sparaliżowana i przerażona
Zawody prawnicze
Szef palestry pisze do Bodnara o poważnym problemie dla adwokatów i obywateli
Sądy i trybunały
Jest opinia Komisji Weneckiej ws. jednego z kluczowych projektów resortu Bodnara
Materiał Promocyjny
Dlaczego warto mieć AI w telewizorze
Prawo dla Ciebie
Jest wniosek o Trybunał Stanu dla szefa KRRiT Macieja Świrskiego