Uczelnie muszą uważać na stosowane przez siebie wzorce umów

Znaczna część studentów rozpoczynających edukację decyduje się na różnego rodzaju studia płatne. Jedni robią tak, bo nie zakwalifikowali się na studia stacjonarne, inni świadomie wybierają szkołę prywatną, np. z konieczności połączenia nauki z regularną pracą.

W ich przypadku wybór studiów w trybie wieczorowym lub zaocznym jest najlepszy. Także część rodziców decyduje się na posłanie swoich dzieci do szkół prywatnych.

We wszystkich tych przypadkach student lub rodzic podpisuje z uczelnią lub szkołą stosowną umowę, której jednym z załączników jest często regulamin. Umowa o świadczenie usług edukacyjnych ma charakter umowy-zlecenia. Świadczeniem głównym są tu usługi edukacyjne świadczone przez szkołę, za które uczestnik płaci wynagrodzenie, czyli uiszcza czesne.

Z reguły wspomniane umowy nie są przedmiotem indywidualnych negocjacji. Trudno byłoby sobie zresztą wyobrazić sytuację, w której władze uczelni lub szkoły z każdym kandydatem uzgadniałyby wszystkie warunki. Dlatego naturalne jest stosowanie wcześniej przygotowanych przez szkołę umów.

W konsekwencji takiego działania konsumenci z reguły nie mają możliwości negocjowania postanowień umowy, swobodnego kształtowania jej treści w drodze porozumienia. Tym samym takikontrakt należy uznać za typowy wzorzec umowny w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, dotyczących wzorców umów i niedozwolonych postanowień umownych (art. 384 i nast.).

Celem tych przepisów jest ochrona konsumentów przed nadużywaniem pozycji, profesjonalnej wiedzy i doświadczenia przez podmiot narzucający wzorzec umowy. Dlatego ograniczają one jedną z podstawowych zasad prawa cywilnego, czyli swobodę umów.

d powszechny

W umowach zawieranych z konsumentami na podstawie wzorca nie wolno ograniczać ustawowej właściwości sądów.

Dlatego błędna będzie klauzula np. o takiej treści: „wszelkie spory powstałe na tle wykonania niniejszego kontraktu rozstrzygać będzie sąd właściwy miejscowo dla siedziby uczelni” albo „sądem właściwym do rozpoznawania sporów wynikających z niniejszej umowy jest sąd właściwy dla siedziby uczelni”.

Stanowi o tym art. 385

pkt 23, zgodnie z którym postanowienia wy

łą

czaj

ce jurysdykcj

dów polskich lub poddaj

cych spraw

pod rozstrzygni

cie s

du polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a tak

e narzucaj

ce rozpoznanie sprawy przez s

d, który wed

ug ustawy nie jest miejscowo w

ciwy, mog

uznane za niedozwolone.

Przedsiębiorca, w tym prywatna uczelnia lub szkoła, stosując we wzorcach umów i regulaminach niedozwolone zapisy, naraża się na zarzut naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

Stanowią o tym przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (DzU z 2007 r. nr 50, poz. 331 ze zm.). Zgodnie z treścią art. 24 zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

TRZY

PRZES

ANKI

Aby postanowienie zostało uznane na niedozwolone, muszą być spełnione łącznie następujące przesłanki:

wzorzec umowy funkcjonuje w obrocie z udzia

em konsumentów (a nie mi

dzy profesjonalistami, np. dwoma firmami),

postanowienie umowy nie by

o uzgodnione z konsumentem indywidualnie (wzorzec umowy mo

e by

tylko punktem wyj

cia do rzeczywistych negocjacji),

postanowienie kszta

tuje prawa i obowi

zki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, ra

żą

co naruszaj

c jego interesy.

JAKA

DEFINICJA

Za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w te interesy bezprawne działania przedsiębiorcy:

stosowanie postanowie

wzorców umów, które zosta

y wpisane do rejestru postanowie

wzorców umowy uznanych za niedozwolone,

naruszenie obowi

zku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pe

nej informacji,

nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji.

Jednostronna interpretacja

Jednym z przykładów zapisów, które mogą być uznane za niedozwolone, są te dające uczelni lub szkole prawo do wiążącej interpretacji umowy lub regulaminu. Mogą one brzmieć tak: „wiążących interpretacji regulaminu dokonuje zarząd szkoły”, „interpretacji postanowień regulaminu studiów dokonuje rektor”.

Już samo w sobie wskazuje to na możliwość istnienia we wzorcach lub regulaminach postanowień niejednoznacznych. A jak nakazuje art. 385 § 2 kodeksu cywilnego, wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Jednocześnie zgodnie z treścią tego przepisu postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta.

Ponadto w my

l art. 385

pkt 9 postanowienia przyznaj

ce kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wi

ążą

cej interpretacji umowy w razie w

tpliwo

ci uwa

a si

za niedozwolone.

W praktyce takie stanowisko potwierdził Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Na mocy jego wyroków tego typu klauzule zostały umieszczone w rejestrze zakazanych postanowień prowadzonym przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Przykładowo pod poz. 954 na podstawie wyroku z 24 sierpnia 2006 (XVII AmC 115/05) znajduje się wpis „interpretacji postanowień regulaminu studiów dokonuje rektor. Ustalenie interpretacyjne nie mogą być sprzeczne z przepisami statutu szkoły”. Tym samym każdy zapis, którego cel i sens będzie tożsamy z tym zacytowanym z mocy prawa jest zakazany. Nie wolno go stosować we wzorcach umów narzucanych konsumentom.

Zmiana czesnego

Zarówno z punktu widzenia szkoły, jak i ucznia lub studenta jedną z najważniejszych kwestii jest wysokość czesnego. Zapłata wynagrodzenia jest głównym świadczeniem po stronie konsumenta i tym samym stanowi istotny warunek umowy. Dlatego niedopuszczalne jest umieszczanie we wzorcach lub regulaminach zapisów, które dawałyby szkole możliwość swobodnego kształtowania wysokości opłat.

Zastrze

enie przez uczelni

prawa do zmiany wysoko

ci czesnego mo

e pozostawa

w sprzeczno

ci z art. 385

pkt 10 i 20 k.c.

Zgodnie z tym pierwszym niedozwolonym postanowieniem umownym jest to uprawniające kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie.

Pkt 20 mówi z kolei o postanowieniu przewidującym uprawnienie kontrahenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa do odstąpienia od umowy.

Tym samym potencjalnie zakwestionować można postanowienia np. o następującej treści:

student przyjmuje do wiadomo

ci,

e wysoko

ść

czesnego za kolejne semestry mo

e si

zmieni

w uzasadnionych przypadkach zwi

kszaj

cych koszty organizacyjne szko

a mo

e podnie

ść

wysoko

ść

czesnego,

student zobowi

zuje si

do regularnego uiszczania czesnego, którego wysoko

ść

ustalana b

dzie przez w

adze uczelni i podawana do wiadomo

ci studentów,

czesne mo

e si

zmienia

zmiana wysoko

ci czesnego oraz innych op

at w ci

gu roku akademickiego mo

e nast

z wa

nych przyczyn, w szczególno

ci z powodu wzrostu kosztów dzia

alno

ci niezale

nych od uczelni.

Także w tym wypadku klauzule tego typu były już przedmiotem analizy Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W wyroku z 10 kwietnia 2003 (XVII AmC 17/01) sąd ten orzekł, że klauzula w brzmieniu „czesne w następnych latach studiów może ulec zmianie w związku z uzasadnionym wzrostem kosztów ponoszonych przez uczelnię i zostanie ustalone przez rektora zarządzeniem wiążącym strony umowy przed rozpoczęciem nowego roku akademickiego” stanowi niedozwolone postanowienie umowne.

Skoro przepisy kodeksu cywilnego odnosz

w szczególny sposób do zawierania umów z wykorzystaniem wzorca, to logiczne,

e tak samo dotycz

zmian do nich wprowadzanych. Dlatego tego typu umowy nie mog

zawiera

zapisów naruszaj

cych obowi

zki wynikaj

ce z art. 384

Zgodnie z nim wzorzec wydany w czasie trwania stosunku umownego o charakterze ciągłym wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony i jednocześnie konsument nie wypowiedział umowy w najbliższym terminie.

Dlatego nieuprawnione jest informowanie studentów o zmianie treści umowy lub regulaminu jedynie przez wywieszenie stosownego ogłoszenia. Tym samym zakwestionowane mogą być klauzule np. o następującej treści:

W przypadku zwi

kszenia kosztów utrzymania uczelnia zastrzega sobie prawo do zmiany wysoko

ci czesnego oraz innych warunków umowy przez wywieszenie og

oszenia w gablocie na terenie uczelni oraz w dziekanacie najpó

niej na

miesi

c przez ko

cem danego semestru. Og

oszenie to skutkuje zmian

tre

ci umowy.

Wysoko

ść

czesnego

ustala

odr

bnie na ka

dy rok akademicki. O jego wysoko

ci uczelnia zawiadamia studentów w terminie trzech miesi

cy przed rozpocz

ciem nowego roku akademickiego w formie pisemnego og

oszenia.

Zapisy o podobnej tre

ci zosta

y zakwestionowane przez

SOKiK

m.in.

w wyrokach z 30 wrze

nia 2002 (XVII AmC 47/01) i z 10 kwietnia 2003 (XVII AmC 17/01)

Odstąpienie od umowy

Szkoła lub uczelnia, przeprowadzając rekrutację i przygotowując się do świadczenia usług, ponosi pewne koszty. Dlatego w pełni uzasadnione jest pobieranie opłat typu wpisowe a następnie czesne.

To ostatnie wnoszone jest z reguły z góry za określony okres nauki. Jednak dyskusyjne mogą być zapisy umowy uprawniające szkołę do zatrzymania całości lub znacznej części wniesionych opłat w sytuacji odstąpienia przez konsumenta od umowy.

Postanowienia takie, chociaż nie muszą, mogą wypełniać znamiona tych niedozwolonych. W szczególności będzie tak, gdy kwota wpisowego jest wysoka i nieadekwatna do rzeczywiście ponoszonych przez uczelnię kosztów administracyjnych i jednocześnie konsument odstępuje od umowy tuż po jej zawarciu. W takim wypadku szkoła mogła jeszcze nie spełnić wszystkich świadczeń, za które pobrała opłaty.

Jeszcze wyra

niej problem ten wida

przy jednorazowej op

acie czesnego. Umieszczenie w umowie lub regulaminie zapisu,

e nie podlega ono zwrotowi, niezale

nie

w którym momencie student odst

pi od umowy, z ca

łą

pewno

e mie

charakter zakazanego postanowienia. Przes

dza o tym tre

ść

pkt 12 i 13 art. 385

. Zgodnie z nimi za niedozwolone mog

zosta

uznane postanowienia, które:

łą

czaj

obowi

zek

zwrotu konsumentowi uiszczonej zap

aty za

wiadczenia niespe

nione w ca

ci lub cz

ęś

ci, je

eli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania,

przewiduj

utrat

prawa

żą

dania zwrotu

wiadczenia konsumenta spe

nionego wcze

niej ni

wiadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadaj

, rozwi

zuj

lub odst

puj

od umowy.

Ponadto, jeżeli prawo do zatrzymania wniesionych opłat miałoby być rodzajem kary za odstąpienie od umowy, pkt 17 wskazanego artykułu wskazuje, że niedozwolone może być postanowienie o nałożeniu na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązku zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego.

Czytaj również:

Zobacz serwisy:

Umowy » Niedozwolone klauzule umowne

Twoje prawo » Edukacja, oświata, wychowanie

Konsumenci Umowy

W ich przypadku wybór studiów w trybie wieczorowym lub zaocznym jest najlepszy. Także część rodziców decyduje się na posłanie swoich dzieci do szkół prywatnych.

Pozostało 96% artykułu