Sygnaliści ruszyli do RPO. Znamy najnowsze dane o liczbie zgłoszeń

Polska musiała uregulować kwestię sygnalistów, czyli osób zgłaszających dostrzeżone w związku z pracą naruszenia prawa. Wymusiły to na niej przepisy unijnej dyrektywy 2019/1937. Ostatecznie w tamtym roku udało się uchwalić odpowiednie zmiany.

Przepisy chroniące sygnalistów obowiązują od 2024 r.

Już 25 września 2024 r. weszły one częściowo w życie. Od tej daty firmy powinny posiadać odpowiednie procedury wewnętrzne, regulujące tę materię.

Z kolei 25 grudnia ub.r. przyszedł czas na uruchomienie procedur zewnętrznych. Umożliwiają one zawiadamianie organów publicznych o nieprawidłowościach u pracodawcy. Musiały je wdrożyć organy administracji rządowej, zarówno terenowe, jak i centralne, ale także jednostki samorządu terytorialnego i podmioty wykonujące z mocy prawa działania z zakresu administracji publicznej.

Sygnaliści, jeśli nabiorą z kolei wątpliwości, gdzie przesłać zgłoszenie zewnętrzne, mogą je kierować do rzecznika praw obywatelskich.

Powyższe procedury mają doprowadzić do tego, aby byli oni chronieni np. przed zwolnieniem z pracy lub obniżką pensji (jeśli wynikałyby z powodu dokonania zgłoszenia). Nie mogą jednak zgłosić wszystkiego. Katalog naruszeń, które są możliwe do zasygnalizowania, obejmuje m.in. korupcję czy naruszenia przepisów o zamówieniach publicznych, ochronie środowiska i ochronie danych osobowych.

Czytaj więcej:

Prawo pracy

Falstart sygnalistów? Większość zgłoszeń do RPO nie spełniła kryteriów

Najwięcej przyjętych zgłoszeń zewnętr...

Pro

Sporo zgłoszeń sygnalnych trafiło do RPO

Od momentu uchwalenia tych regulacji przez Sejm niedługo minie rok, a od wejścia w życie kilka miesięcy. 

- Możemy zatem spojrzeć na system ochrony sygnalistów już z pewnej perspektywy. Na bazie pierwszych doświadczeń, i to zarówno od strony samych sygnalistów, pracodawców, jak i organów publicznych – mówił rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek, podczas środowej konferencji „Sygnaliści – wyzwania i perspektywy na przyszłość".

Jak wskazał, od 25 grudnia biurze RPO działania zespół ds. sygnalistów.

- Od tego czasu wpłynęło do niego 331 spraw, z czego 111 zostało zakwalifikowanych jako zgłoszenie zewnętrzne. Natomiast 106 wniosków dotyczyło udzielenia porady w zakresie objętym ustawą o sygnalistach – podał.

Jak to wygląda w innych krajach?

- Przykładowo w 2024 r. w Czechach do analogicznego organu wpłynęło 156 zgłoszeń, w Słowacji 82, a w Danii 186 – podkreślił.

Sygnalista może też skorzystać z różnych kanałów komunikacji przy zgłaszaniu nieprawidłowości do RPO.

- Najczęściej wybierany był formularz internetowy, dostępny na stronie zespołu ds. sygnalistów. Coraz chętniej uprawnieni korzystają też z możliwości kontaktu przez telefon czy podczas osobistego spotkania. Z kolei bardzo niewielki odsetek to listy czy pisma składane w biurze podawczym – mówił Wiącek.

Przyznał też, że RPO dopuścił przyjmowanie zgłoszeń anonimowych, ale co ciekawe, wbrew przewidywaniom, nie stanowią one większości.

A czego dotyczą te zawiadomienia?

- Najwięcej zgłoszeń obejmowało naruszenia prawa związane z interesami finansowymi Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i UE. Były też skargi dotyczące zamówień publicznych, ale też związane ze zdrowiem publicznym czy bezpieczeństwem produktów. Nie brakowało jednocześnie tych odnoszących się do naruszenia konstytucyjnych wolności i praw człowieka – wskazywał rzecznik.

Zwracał też uwagę, że często zawierały one więcej, niż jeden zarzut.

Jednocześnie przyznał, że jednym z największym wyzwań okazało się znalezienie odpowiedniego organu do rozpoznania sprawy. Powód?

- Ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie katalogu podmiotów, do których mogą trafiać zgłoszenia wraz z przydziałem obszarów tematycznych. Sygnalizowaliśmy jeszcze na etapie prac legislacyjnych, że może być z tym problem i faktycznie to się potwierdziło – wyjaśniał RPO.

Czytaj więcej

Rynek pracy

Co siódmy pracownik doświadczył cyberprzemocy

Nie samo nękanie i wyszydzanie, ale także ignorowanie e-maili, hakowanie prywatnych wiadomości cz...

Wiele spraw zgłaszanych przez sygnalistów dotyczy prawa pracy

Marcin Stanecki, główny inspektor pracy, przyznał się z kolei, że do jego urzędu, owszem, trafiają zgłoszenia sygnalne, ale dotyczą one spraw pracowniczych, w tym m.in. mobbingu. Katalog spraw, które mogą być przedmiotem interwencji ich jednak nie obejmuje.