Niekorzystny pośpiech z wnioskiem o wcześniejszą emeryturę

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. mogą przejść na wcześniejszą emeryturę, jeśli wszystkie wymagane warunki spełniły do końca 2008 r. Wyjątek od tej zasady przewiduje art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej ustawa emerytalna).

Wiek również po 2008 r.

Na podstawie tego przepisu osoby z roczników 1949 i następnych mają możliwość nabycia wcześniejszych uprawnień emerytalnych, nawet jeśli obniżony wiek (na ogół 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn) ukończyły lub ukończą po 31 grudnia 2008 r. Chodzi o wiek uprawniający do uzyskania emerytury z tytułu: zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalności twórczej lub artystycznej, wykonywania pracy górniczej lub pracy kolejowej.

Ci, którzy pracowali w szczególnych warunkach przy pracach wymienionych w dziale I, II i III wykazu B (stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, DzU nr 8, poz. 43 ze zm.) muszą spełnić dodatkowy warunek, aby nabyć wcześniejsze uprawnienia emerytalne.

Zobowiązane są wykazać, że wiek emerytalny ukończyły w czasie wykonywania pracy w szczególnych warunkach bądź w czasie innej pracy, do której wykonywania skierowano ich ze względów zdrowotnych. Dotyczy to pracowników zatrudnionych na statkach żeglugi powietrznej, w portach morskich oraz w hutnictwie.

Osoby ubiegające się o wcześniejszą emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, aby uzyskać to świadczenie, muszą też udowodnić, że na 1 stycznia 1999 r. posiadały staż ubezpieczeniowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Długi staż w 1999 r.

Przy czym w tym stażu muszą mieć wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalności twórczej lub artystycznej, pracy górniczej lub pracy na kolei. Staż tej „szczególnej" pracy zależy od jej rodzaju i wynosi:

- 15 lat dla zatrudnionych w szczególnych warunkach przy pracach wymienionych w wykazie A oraz w dziale I-III wykazu B, zatrudnionych w szczególnym charakterze, twórców i artystów wykonujących własną działalność, a także dla pracowników kolejowych,

- 10 lat dla zatrudnionych w szczególnych warunkach przy pracach wymienionych w dziale IV poz. 1-7 wykazu B,

- 20 lat dla zatrudnionych w szczególnych warunkach przy pracach wymienionych w dziale IV poz. 8-9 wykazu B,

- 5 lat dla osób wykonujących prace górnicze.

Omawiana emerytura przysługuje tylko tym osobom, które nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego. Jeśli jednak są członkami ofe, muszą złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w funduszu, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. I wtedy też taką emeryturę otrzymają.

Trzeba odejść z etatu

Dodatkowym warunkiem przyznania wcześniejszej emerytury przysługującej na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej jest obecnie rozwiązanie stosunku pracy. Wymóg ten odnosi się, co oczywiste, do osób, które przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie pracują na etacie. Jest jednak bardzo uciążliwy, szczególnie dla pracujących w szczególnych warunkach.

ZUS może im bowiem przyznać wcześniejszą emeryturę tylko wtedy, gdy uzna to zatrudnienie za wykonywane na stanowisku pracy w szczególnych warunkach, po przedłożeniu przez wnioskodawcę odpowiednich dokumentów potwierdzających wykonywanie takiej pracy. A nie jest to takie proste, bo nie zawsze nazwa stanowiska pracy wykazana przez pracodawcę odpowiada tej wynikającej z przepisów.

Dochodzi więc, i to wcale nierzadko, do tego, że ZUS kwestionuje dostarczone przez wnioskodawcę dokumenty potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach. Odmawia wtedy przyznania wcześniejszej emerytury. A pracownik zostaje wówczas na lodzie. Nie ma ani etatu (bo zwolnił się z pracy), ani emerytury (bo otrzymał negatywną decyzję z powodu nieuznania pracy ,,szczególnej").

Warto zaczekać

Taki stan prawny zmieni się już od 1 stycznia 2013 r. Wejdzie wtedy w życie ustawa z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2012r., poz. 637). Ustawa ta, oprócz innych zmian, które wprowadzi (dotyczących m.in. podwyższenia powszechnego wieku emerytalnego), zniesie warunek rozwiązania stosunku pracy wymagany do przyznania wcześniejszej emerytury przewidzianej w art. 184 ustawy emerytalnej.

Zniesienie warunku rozwiązania stosunku pracy będzie szczególnie korzystne dla osób przechodzących na emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. A to dlatego, że ZUS ustala wymagany okres takiego zatrudnienia (na podstawie przedłożonych dokumentów) dopiero po zgłoszeniu wniosku o to świadczenie i spełnieniu wszystkich wymaganych warunków.

Dzięki nowym regulacjom osoby te nie będą musiały zwalniać się pracy nie mając pewności, czy mają wystarczający do przyznania emerytury staż pracy w szczególnych warunkach. Dopiero wtedy, gdy ZUS uzna ich pracę za „szczególną" i wyda pozytywną decyzję, będą mogły na spokojnie zdecydować, czy chcą kontynuować zatrudnienie. I właśnie te osoby, jeśli planują jeszcze w grudniu br. zwolnić się z pracy i wystąpić z wnioskiem o emeryturę, powinny odłożyć swoje plany co najmniej do stycznia 2013 r.

Nowe przepisy (przewidujące zniesienie warunku rozwiązania stosunku pracy) będą obowiązywały w odniesieniu do tych emerytur, do których prawo powstanie po 31 grudnia 2012 r.

Oznacza to, że skorzystają na nich wszyscy ci, którzy wystąpią z wnioskiem o przyznanie emerytury najwcześniej w styczniu 2013 r. lub wniosek taki zgłoszą wprawdzie jeszcze w 2012 r., ale po 31 grudnia br. spełnią ostatni z warunków wymaganych do uzyskania tego świadczenia. Osoby, które spełniły już warunek wieku i stażu, a z wnioskiem o emeryturę wystąpią jeszcze w grudniu br., aby nabyć prawo do wcześniejszej emerytury, będą musiały rozwiązać stosunek pracy. Wystarczy jednak, by z takim wnioskiem zaczekały do stycznia nowego roku, a ZUS przyzna im świadczenie bez konieczności rozwiązania umowy.

Przykład

Pan Jan na 1 stycznia 1999 r. posiadał 26–letni staż ubezpieczeniowy, w tym 15 lat pracy na stanowisku uznanym przez pracodawcę za stanowisko pracy w szczególnych warunkach, zgodnie z wykazem A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego. W listopadzie 2012 r. ukończył 60 lat.

Umówił się z pracodawcą, że z końcem grudnia br. odejdzie z pracy za porozumieniem stron, zgłaszając jednocześnie wniosek o emeryturę. Jeśli jednak ze złożeniem tego wniosku zaczeka do stycznia 2013 r., ZUS przyzna mu to świadczenie bez konieczności rozwiązania stosunku pracy.

Wypłata po rozstaniu

Przepisy wchodzące w życie od 1 stycznia 2013 r. nie przewidują zmian dotyczących możliwości pobierania przyznanej emerytury przez osoby pozostające w stosunku pracy.

Nadal będzie więc obowiązywał art. 103a ustawy emerytalnej, przewidujący zawieszenie prawa do każdej emerytury dla osób, które nie rozwiązały stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywały zatrudnienie bezpośrednio przed nabyciem prawa do świadczenia.

Tak jak obecnie ZUS będzie zawieszał prawo do emerytury dla osób kontynuujących zatrudnienie, niezależnie od wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu. Nic tu nie zmieni wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r. (K 2/12, DzU z 2012 r., poz. 1285) .

Wyrok Trybunału nie zwalnia z pożegania się z firmą

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 listopada 2012 r. (K 2/12, DzU z 2012 r., poz. 1285)