Prof. Nikołaj Pietrow: Po upadku Putina w Rosji będzie chaos

Rzeczpospolita: W eseju „Upadek Putina: Zbliżający się kryzys rosyjskiego reżimu" pisze pan, że przyszłość władz w Moskwie zależy od ceny za ropę. Czyżby na Kremlu nie obliczono strat, jakie poniesie rosyjska gospodarka po aneksji Krymu?

Nikołaj Pietrow: W Moskwie wtedy nikt nie zakładał, że w tym samym czasie, kiedy zostaną wprowadzone zachodnie sankcje, spadnie cena ropy. Jedno z tych dwóch reżim przeżyłby bardzo spokojnie. Stało się inaczej i wszystkie problemy spadły na głowę jednocześnie. To może doprowadzić do poważnych konsekwencji i rosyjskie władze o tym dobrze wiedzą. Cena ropy nagle nie wzrośnie, więc Kreml będzie próbował polepszyć stosunki z Zachodem. Uwolnienie ukraińskiej pilotki Nadii Sawczenko jest jednym z tych kroków. Jest to próba odbudowy wizerunku, który został utracony w 2014 roku.

Zachodnie sankcje towarzyszyły Związkowi Radzieckiemu aż do jego upadku. Rosja nie jest gotowa na taki scenariusz?

Można być w konfrontacji z jakąś częścią świata, ale nie z całym światem. Dzisiejsza Rosja jest częścią globalnej gospodarki. Przez wiele lat Moskwa sprzedawała surowce energetyczne, a za te pieniądze kupowała całą resztę. Nie produkujemy nawet sprzętu niezbędnego do wydobycia surowców energetycznych. Rosja nie może dzisiaj pozwolić sobie na długotrwałą konfrontację z Zachodem, ponieważ już od dawna nie jest krajem samowystarczalnym, takim jak ZSRR. Co więcej, kłócąc się z Ukrainą, zostaliśmy bez wielu niezbędnych rzeczy, które stamtąd importowaliśmy. By stworzyć własne przedsiębiorstwa, potrzebne są technologie i maszyny, których Rosja nie ma. Nawet ziarna warzyw i nawozy sprowadza się z Holandii.

Ale Kreml jednak zdecydował się na konfrontację. Co więcej, przeszła ona na płaszczyznę militarną, gdyż Rosja straszy rakietami, a NATO tworzy systemy obrony antyrakietowej.

Konfrontacją był zainteresowany nie tylko Putin. Problemy w rosyjskiej gospodarce zaczęły się jeszcze kilka lat przed tym, nim doszło do ukraińskich wydarzeń. Wtedy blisko związani z prezydentem oligarchowie wpadli na pomysł, że dzięki konfrontacji z Zachodem, utrzymają swój monopol na rosyjskim rynku. W przeciwnym wypadku trzeba byłoby tu wpuścić zachodnie korporacje. Oligarchowie mieli w tym swój bezpośredni interes i tylko im to się opłaciło. Nikt nie przepuszczał, że ten konflikt spowoduje takie straty gospodarcze. Sytuacja poważnie odbiła się na klasie średniej, która przyzwyczaiła się wcześniej korzystać z wielu radości życia, a teraz musi z tego rezygnować.

Ale w zamian otrzyma potęgę imperialną, która niegdyś została utracona i teraz jest odbudowywana przez Putina.

Putin rzeczywiście miał i wciąż ma plany odbudowy czegoś podobnego do Związku Radzieckiego. Po to były tworzone Unia Eurazjatycka, Unia Celna oraz Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym. Anektując Krym, plany te jednak zostały pogrzebane. Zastosował on metodę z XIX wieku, kiedy Rosja rozmawiała tylko z pozycji siły. Po czymś takim żaden kraj z przestrzeni postradzieckiej nie podpisze się już pod żadnym projektem politycznym z Rosją. Jeżeli wczoraj „Rosjan trzeba było bronić na Krymie", to dlaczego jutro Moskwa ma nie obronić ich np. na Białorusi czy w Kazachstanie. Kredyty od Kremla będą brali, ale nic więcej. Gdyby jednak Putin zdecydował się na kolejne XIX-wieczne kroki, przybliżyłby tylko tym upadek swojego reżimu.

A czy ktoś w Rosji zastanawia się nad tym, co będzie z krajem po odejściu Putina?

Putin zrobił wszystko, by nikt się nad tym nie zastanawiał. Nawet taka zmiana władz jak w ZSRR dzisiaj w Rosji nie jest możliwa. Chruszczow został odwołany przez funkcjonariuszy głównego aparatu partii komunistycznej. W Rosji nie ma dzisiaj takiego forum, na którym zebrałyby się jakieś elity polityczne i podziękowały Putinowi. Stworzył on jednoosobowy reżim i tylko na nim opiera się cały system władzy państwowej. Gdyby nagle odszedł, Rosja pogrążyłaby się w chaosie, i mogłoby dojść do jej rozpadu. On jest dzisiaj jedynym pilotem w samolocie. Można go wyrzucić, ale innego pilota nie ma. Dyktatorzy jednak nie zastanawiają się nad tym, co będzie z krajem po ich odejściu, a jedynie myślą o tym, co jest dzisiaj i co będzie jutro.

To jak można wytłumaczyć tak duże poparcie rosyjskiego prezydenta w społeczeństwie, o czym świadczą nawet niezależne ośrodki socjologiczne w Rosji?