Bez podatku Belki, ale za to z hakami

Polisom na życie i dożycie przygląda się już Komisja Nadzoru Finansowego, bo – jak twierdzi – to ważna kwestia dla rozwoju rynku finansowego i polityki podatkowej. „Obowiązujące przepisy nie precyzują długości umowy ubezpieczenia. Jeśli chodzi o podatki, to KNF popiera stanowisko, że podobne produkty finansowe powinny być jednolicie traktowane podatkowo – czytamy w odpowiedzi na pytania „Rz”.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje zwolnienie od podatku jedynie dla kwot z ubezpieczeń majątkowych i osobowych (art. 21 ust. 1 pkt 4). Nie korzystają z niego odszkodowania obejmujące składniki majątku związanego z działalnością gospodarczą i dochody z inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową zawartą na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej, gdy ubezpieczenie jest związane z funduszami kapitałowymi.

Własną definicję umowy ubezpieczenia zawiera też kodeks cywilny (art. 805 § 1). Mówi, że ubezpieczyciel zobowiązuje się spełnić określone świadczenie „w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku”. W myśl art. 805 § 2 pkt 2 k. c. świadczenie polega w szczególności na zapłacie umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia, gdy nastąpi przewidziany w umowie wypadek w życiu osoby ubezpieczonej. Według MF wypadek ten nie może być traktowany jako zdarzenie jedynie o skutkach niepomyślnych dla ubezpieczającego.

Pytanie więc, jak należy traktować owo zdarzenie w umowach na życie i dożycie, skoro przedmiotem ubezpieczenia w nich jest życie ubezpieczonego

, a świadczenie wypłacane jest po jego śmierci lub gdy skończy się okres odpowiedzialności zakładu.

Co ciekawe, dyrektywa 2002/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ubezpieczeń na życie dopuszcza możliwość zawierania (obok związanych z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym) umów ubezpieczenia, z których wypłata świadczenia jest bezpośrednio związana z indeksem akcji lub inną wartością bazową.

„Jeżeli zatem zawarte umowy ubezpieczenia »na życie i dożycie« nie naruszają przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej i są zgodne z prawem, to uznać można, że kwoty wypłacane po zakończeniu umowy korzystają z powołanego na wstępie zwolnienia od podatku dochodowego. Należy jednak zwrócić uwagę, że specyfika oraz charakter umowy ubezpieczenia na życie oraz umowy ubezpieczenia posagowego wskazuje, iż umowy te z natury są umowami długoterminowymi. Natomiast praktyka zawierania umów ubezpieczenia na »życie i dożycie« na 12 miesięcy sugeruje, że nie są one spójne względem przepisów podatkowych” – twierdzi MF w odpowiedzi na pytania „Rz”.

Eksperci podatkowi zastanawiają się, czy dożycie może być traktowane jako zdarzenie losowe. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej definiuje bowiem zdarzenie losowe jako „niezależne od woli ubezpieczającego zdarzenie przyszłe i niepewne, które powoduje uszczerbek w dobrach osobistych lub w dobrach majątkowych albo zwiększenie potrzeb majątkowych ubezpieczającego lub innej osoby objętej ochroną ubezpieczeniową”.

Niektórzy zastanawiają się, czy jest to w ogóle zgodne z tą ustawą. Zwłaszcza że jej art. 3 ust. 1 stanowi, iż jest ona wykonywaniem czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzieleniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia zdarzeń losowych.

– Normalnie ubezpieczenie polega na tym, że jak się nic nie stanie w okresie trwania umowy, to po jej zakończeniu składki jako takie po prostu się traci. Z polis na życie i dożycie klienci otrzymują składki, które de facto są zwrotem kapitału powiększonego o odsetki. Przecież to wbrew istocie umowy ubezpieczeniowej – mówi jeden z doradców podatkowych. – Nikomu nie doradzałbym takiego produktu jako sposobu na uniknięcie podatku.

Oddzielną kwestią, o której nikt jednak głośno nie mówi, jest ustalenie tego, kto miałby w razie upadłości ubezpieczyciela wypłacać pieniądze klientom: Bankowy Fundusz Gwarancyjny czy Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Jeśli bowiem taką polisę potraktujemy jako ubezpieczenie, to klient otrzyma tylko 50 proc. kapitału. Co więcej, przy długoterminowej umowie prawo do uzyskania jakiegokolwiek świadczenia przysługuje ubezpieczonemu dopiero po dwóch latach. Jeśli więc upadłość firmy nastąpi w ciągu pierwszych dwóch lat, to tak naprawdę ani ubezpieczyciel, ani fundusz gwarancyjny nie będzie musiał nic wypłacać.