Kto jest rzetelny

Przed tygodniem „Rzeczpospolita” opublikowała szereg listów, w których autorzy zaprotestowali przeciwko mojemu artykułowi „Niewinny Stalin i źli Polacy”. Reakcje były bardzo emocjonalne, zarzucono mi również chęć torpedowania niemiecko-polskiego pojednania, a także kierowanie się osobistymi – czytaj niskimi – pobudkami.

Anna Wolff-Powęska cytuje w niezwykle emocjonalnym wystąpieniu Tadeusza Kotarbińskiego: „rzetelną naukę mogą uprawiać tylko rzetelni ludzie”, dając wyraźnie do zrozumienia, co myśli o mojej osobie. Wnioskuję z tego, że według niej podtrzymywanie legendy o własnym ojcu jako rzekomym dyplomacie jest wyrazem rzetelności osobistej, przekładającej się na naukową. A legenda ta jest bardzo ważnym elementem autorytetu Włodzimierza Borodzieja. Na przykład „Frankfurter Allgemeine Zeitung” pisał 16.12.1999: „Borodziej, prorektor UW, ucieleśnia wręcz polskie zmiany historyczne i zmianę generacji. Jako syn dyplomaty w Austrii miał dostęp również w latach izolacji do zachodnich wolności”. Gdy w 2004 roku Uniwersytet Viadrina przyznawał Borodziejowi swoją nagrodę, laudator Karl Schlögel mówił: „Borodziej urodził się w 1956 roku w Warszawie, ale pierwszą szkołą, do której uczęszczał, była szkoła podstawowa w Berlinie-Zehlendorfie, gdzie jego ojciec pracował jako dyplomata”. Jako źródło tych danych laudator wskazał samego Włodzimierza Borodzieja.

Czyżby więc syn wysokiego funkcjonariusza SB działającego na niemieckim odcinku kreował się na syna dyplomaty i wprowadzał niemiecką opinię publiczną oraz niemieckich przyjaciół w błąd? Jest wykluczone, aby Włodzimierz Borodziej nie wiedział o działalności swojego ojca. W roku 1976 wskazał w podaniu o paszport jako miejsce pracy ojca właśnie MSW. Również Jerzy Kochanowski, jego przyjaciel, potwierdził w „Gazecie Wyborczej” z 12 maja br., że tenże wiedział o prawdziwej działalności swego ojca. Zresztą, sam Borodziej senior nie ukrywał – już po upadku komunizmu – swoich zasług dla komunistycznego wywiadu, a nawet się nimi szczycił. 30 kwietnia 1997 roku „Gazeta Wyborcza” podała: „«Nie wstydzimy się służby dla państwa polskiego» – napisało 12 emerytowanych oficerów wywiadu sprzed 1990 r. w liście otwartym do prezydenta. «Jesteśmy zwłaszcza dumni z udziału wywiadu PRL w uprzemysłowieniu Polski, ze zdobywania nowoczesnych technologii (...)» – piszą oficerowie. List opublikowała wtorkowa «Trybuna» i PAP”. Pod listem podpisało się 12 osób, między innymi „płk Wiktor Borodziej, Berlin i Wiedeń”.

Jak rozumiem, nikogo z oburzonych naukowców nie dziwi fakt, że 23-letni świeżo upieczony magister bez dorobku naukowego staje się w roku 1979 sekretarzem niemiecko-polskiej komisji podręcznikowej.

Wracając do kwestii ludzkiej rzetelności, mam nieodparte wrażenie, że polscy przyjaciele Borodzieja juniora nie byli wcale zaskoczeni informacją, że jego ojciec był zasłużonym esbekiem, ale wzburzyło ich jej upublicznienie. Ja natomiast przypuszczam, że właśnie ów fakt oraz uwikłanie się w mistyfikację co do prawdziwej roli swego ojca jest kluczem do zrozumienia faktu, że do dzisiaj rozprzestrzenia on tezy komunistycznej propagandy, które głosi jako rzekomo zweryfikowane już po 1990 roku.

Co do meritum sporu, to żaden z obrońców Borodzieja nie usiłował bronić jego tez, jakoby polscy komuniści działali w sprawie wypędzeń /wysiedleń oraz granic na Odrze i Nysie z własnej inicjatywy. Andrzej Paczkowski twierdził wręcz, że Borodziej czegoś podobnego w ogóle nie napisał, podkreślając jednocześnie: „W istocie w latach 1945 – 1947 wysiedlenia odbyły się z inicjatywy Stalina i na mocy poczdamskiej decyzji wielkich mocarstw, którą władze Polski pojałtańskiej po prostu wykonywały”. W podobny sposób argumentował Robert Traba w „Gazecie Wyborczej”.

Szkopuł w tym, że Włodzimierz Borodziej jednak twierdzi, jakoby polscy komuniści wykazali się własną incjatywą i działali według zasady „faktów dokonanych”, organizując przejęcie byłych terenów niemieckich oraz wysiedlenie/wypędzenie ich niemieckich mieszkańców. W pierwszym tomie dokumentów „Niemcy w Polsce 1945 – 1950. Wybór dokumentów” na stronie 56. twierdzi, że hasło o „prapolskim, piastowskim charakterze (tych) ziem” komuniści polscy przejęli od endeków, czyli polskich nacjonalistów. Tymczasem jest udokumentowane, że kierunek propagandy „ziem odzyskanych” został komunistom nadany przez Stalina. O decyzji „odniemczania” Borodziej pisze na stronie 60.: „W tym samym czasie, czyli po zakończeniu działań wojennych (marzec – kwiecień 1945), w Warszawie dojrzewały plany rozwiązania «problemu niemieckiego» przez «odniemczenie» przynajmniej części ziem odzyskanych”. O Stalinie i jego dziele ani słowa.

Na stronie 56. twierdzi, że delegacja „polskich władz” z Bierutem i Osóbką-Morawskim na czele udała się pod koniec lutego 1945 roku do Moskwy, „gdzie [...] nie uzyskała co prawda dostępu do tekstu zapadłej tam decyzji, najwyraźniej przyczyniła się jednak do jej podjęcia”, co – nawiasem mówiąc – ukazuje groteskowy wymiar nie tylko rzekomej niezależności polskich komunistów, ale też doszukiwanie się jej przez autora tych słów. Chodzi tutaj o rozporządzenie Stalina z 20 lutego 1945 roku ustanawiające polsko-niemiecką granicę wzdłuż linii Odry i Nysy Łużyckiej. Granica wtedy wytyczona przez Stalina obowiązuje przecież do dzisiaj. Borodziej nie zna tego kluczowego dokumentu i jego genezy, nie cytuje go, a mimo to twierdzi, że powstał on z inicjatywy „polskich władz” (chociaż nie uzyskały one dostępu do jego tekstu!). Dalej, na stronie 57., pisze: „z punktu widzenia władz polskich dokument taki [powyższa decyzja Stalina] był zapewne lepszy niż żaden, ważna była tylko zgoda Stalina”.

Tego urągającego godności serwilizmu „polskich władz” od Stalina nie można logicznie wytłumaczyć bez nawiązania chociażby do faktu, że Bierut był sowieckim agentem, podobnie jak Gomułka, minister „ziem odzyskanych”. Ale właśnie o tych z pewnością kluczowych okolicznościach Borodziej nie wspomina ani słowem. Tak samo pomija milczeniem fakt założenia całej PPR przez NKWD i Komintern na polecenie tegoż samego Stalina. I takie właśnie „polskie władze” miałyby przekonać swego ojca założyciela do czegokolwiek, w tym także do granic na Odrze i Nysie Łużyckiej? Wolne żarty.

Obrońcy Borodzieja juniora, podkreślając zgodnie jego wysokie walory naukowe i intelektualne, nie wymienili jednak ani jednej jego pracy, która byłaby poważnym osiągnięciem badawczym. Jego doktorat zawiera deformacje komunistycznej propagandy, niemieckie tłumaczenie z roku 1999 również. Obszernie pisałem o tym w „Arcanach” w roku 2002, z podaniem licznych przykładów. Jego habilitację z roku 1990 o Polsce w stosunkach międzynarodowych 1945 – 1947 pomińmy milczeniem, ale zawiera on podobne deformacje co doktorat. Trzecią samodzielną książką Borodzieja jest „Warschauer Aufstand” (Powstanie Warszawskie) z roku 2001 w języku niemieckim. Jednak publikację tę trudno nazwać poważną monografią, jest ona bowiem na poziomie bardziej rozwiniętej pracy magisterskiej, nie zawiera nawet ówczesnego stanu badań, nie wspominając o rozległych badaniach archiwalnych.

I właśnie za taki dorobek naukowy Włodzimierz Borodziej uzyskał w roku 2004 tytuł profesora zwyczajnego. Jednym z recenzentów była Anna Wolff-Powęska.