Dwa pogrzeby Jaruzelskiego

„Trzeba przeczekać co najmniej jedno pokolenie" – mówili.

Dziś ówcześni pesymiści dodają kilka pokoleń do swoich rachunków, a optymiści podzielili się na tych, którzy mają za złe społeczeństwu, że nie chce robić tego, co mu się nakazuje, i na tych, którzy mają za złe społeczeństwu, że nie widzi, jak mu jest dobrze. Ale spór jest widoczny przede wszystkim między „oldboyami" – politykami i publicystami, którzy walczą między sobą już od kilku pokoleń.

Bardzo trudno się zorientować, jakiego zdania o polityce jest to właśnie pokolenie, które mieliśmy przeczekać, a które miałoby dzisiaj nie więcej niż 35 lat. Niemożliwe, żeby wszyscy wyjechali do Irlandii. Wiem, że są młodzi ludzie w Polsce – na przykład widziałam setki, a może i tysiące uśmiechniętych młodych rolkarzy w Warszawie, widziałam wielu młodych wolontariuszy w Lublinie i studentów w Krakowie. I zastanawiałam się czasem, czy porozmawiać z nimi o polityce, ale krępuje mnie, że nie wiedziałabym nawet, jakich używać słów. Nie dlatego, że od dawna mieszkam w USA, ale dlatego, że kategorie polityczne, w których ja i moje (i to wcześniejsze, i to późniejsze) pokolenie myślimy i mówimy, wydają się tak różne od tych używanych przez ich.

Wbrew różnym rozpowszechnionym ostatnio opiniom poglądów politycznych się nie dziedziczy, nie są one zapisane w naszych genach. Dzieci komunistów bywały komunistami, ale bywały nimi też dzieci kapitalistów, chłopów i nawet rabinów. Dziedziczy się zaś często religię, o której czasami pisze się, jakby była objawiona każdemu człowiekowi z osobna i jakby każdy mógł dokonać wolnego – złego lub dobrego – wyboru.

Młodzi dorośleją często poprzez bunt przeciw rodzicom. Przeciwko komu i czemu buntuje się pokolenie urodzone po 1989 roku? Badaniom opinii publicznej specjalnie już nie ufam, odkąd ci, co ją badają, przechodzą na stronę tych, co ją tworzą, i na odwrót.

Wydaje się, że są cztery widoczne tendencje wśród młodzieży: wyjazdy za granicę w poszukiwaniu pracy; budowanie swojej rodziny i swojego najbliższego środowiska; patriotyzm przejawiający się „na tak" poprzez dbanie o wartości i tradycje historyczne, a „na nie" – poprzez protestowanie przeciw reliktom komunizmu.

Rozumiem doskonale, że to nowe pokolenie czy już pokolenia mogą mieć ambiwalentny stosunek do komunizmu, do okresu PRL i Okrągłego Stołu, o który my się wciąż bijemy. Z jednej strony mówimy im, że w 1989 roku nastąpiła wielka transformacja. Od bardzo złego komunizmu, czyli PRL, przeszliśmy do bardzo dobrego systemu – demokracji. Ale z drugiej strony komuniści wcale nie byli źli, przeciwnie, taki na przykład Wojciech Jaruzelski nie był wcale zły, skoro mszę za niego odprawiali biskupi, a na cmentarz dumnie pomaszerował sam Adam Michnik.

Te dwa pogrzeby Jaruzelskiego to nawet nie była ambiwalencja, ale raczej przyznanie, że życie polityczne i umysłowe jest w Polsce mocno rozdwojone. W kościele była piękna msza, pojednanie, Polska Polską, wszyscy razem, delegacje polityczne najwyższego szczebla. Człowiek przed śmiercią zrozumiał swoje grzechy i wrócił na łono Kościoła.

Ale jeśli tak było w kościele garnizonowym, to dlaczego drugi pogrzeb, kilka godzin później, był całkiem świecki? Nie po bożemu? Czy ksiądz Jerzy Popiełuszko, gdyby żył, koncelebrowałby mszę świętą – jak stwierdził jeden z popularniejszych analityków życia politycznego w Polsce? W odróżnieniu od innych, którzy wiedzą doskonale, kto co by zrobił – nie wiem. Ale cieszę się, że żaden ksiądz w sutannie czy koloratce nie poszedł na cmentarz, boby go pewnie rozszarpano. Wystarczyło spojrzeć na twarze tłumu, odprowadzającego swojego generała, swojego bohatera i obrońcę, który zapewnił im godne i bogate życie po rozpadzie PRL. Myślę, że w tym tłumie byli mordercy księdza Popiełuszki, innych księży i innych ofiar komunizmu. To był ten prawdziwy pogrzeb, ze swoimi, do swoich, sami przyjaciele i czciciele. To był wciąż żywy PRL i jego przyjaciele. Ten pierwszy pogrzeb to była pokazucha czy, jak mówią teraz, ściema.

Najmniej zrozumiała jest dla mnie ostatnio manifestowana skłonność ludzi młodych: to głosowanie na ludzi wygadujących większe bzdury niż wszyscy inni.

„Są mężczyźni, którzy z nieznanego powodu posiadają tylko jedną żonę. Pozostałe kobiety muszą stać się prostytutkami, zakonnicami lub lesbijkami. Kobiety lubią być dominowane, kierowane silną ręką, potrzebują opiekuna, który zapobiegłby ich słabościom...".