Mateusz Chryzostom Wołodkiewicz, „Żywot świętego Kazimierza Królewica Polskiego” – recenzja

Brzmi to jak fantazja marzyciela wychowanego na Giedroyciu i „Zeszytach Literackich", ale taka jest prawda: św. Kazimierz był synem Kazimierza Jagiellończyka z litewskiego rodu i Elżbiety, córki Albrechta Habsburga („Rakuszanki"), a jego starszy brat Władysław został królem Czech.

Aktualizacja: 21.10.2016 21:34 Publikacja: 20.10.2016 13:52

Mateusz Chryzostom Wołodkiewicz, „Żywot świętego Kazimierza Królewica Polskiego...” opr. Jan Okoń, M

Mateusz Chryzostom Wołodkiewicz, „Żywot świętego Kazimierza Królewica Polskiego...” opr. Jan Okoń, MHP, Warszawa, 2016

Foto: Rzeczpospolita

On sam wyprawiał się jako 13-latek po koronę węgierską, ale ostatecznie aż do swej przedwczesnej śmierci w wieku 26 lat pozostał „namiestnikiem króla w Koronie Polskiej", szczególnie przychylnie traktując stany pruskie, a pierwsze cuda za jego wstawiennictwem dokonywały się podczas zmagań z Moskwą. Oto idealny patron Europy Środkowej!

W rzeczywistości został patronem jedynie Litwy oraz (trochę jakby półgębkiem) Polski: jedyny święty z panujących w Rzeczypospolitej rodów, niemodny i ze swoją mocną pobożnością, i jako patron osób poświęcających się służbie publicznej: cały z tego najpomyślniejszego dla Rzeczypospolitej Wielu Narodów wieku XV, choć kanonizacja dokonała się w 1606 roku i kult jego był już z ducha sarmacki. Dowiedzieć się o tym możemy z „Żywota Świętego Kazimierza królewica polskiego y książęcia litewskiego", wydanego po raz pierwszy przed 410 laty, rychło potem zaginionego – i odnalezionego współcześnie we lwowskiej bibliotece im. Stefanyka, kontynuującej tradycje Ossolineum.

„Wszyscy oni / Są już zrównani (...) / I Jakub Jasiński porozumiewa się jak umie z Lilian Gish, gwiazdą filmu" – pisał poeta rodem z Wilna, miasta, gdzie Kazimierz został pochowany. I rzeczywiście, wszyscy jesteśmy zrównani: „Żywot.." przełożony z łaciny na polski przez Mateusza Chryzostoma Wołodkiewicza, Żmudzina szlacheckiego rodu, kończącego wonczas studia na Akademii Wileńskiej, można czytać płynnie, bez konieczności posiłkowania się objaśnieniami w przypisach: ot, dzieło niedzisiejsze, poważne i pobożne – ale więcej trudu wymaga przyjęcie za wzór tego, iż św. Kazimierz „o północy z łóżka barzo często wstawał i (...) bosymi nogami na modlitwie do kościoła niewiadomie schadzał" niż zrozumienie opisu tych praktyk.

Wydany przez Muzeum Historii Polski „Żywot..." jest ukłonem w stronę bibliofilów, nieustających w przekopywaniu dawnych kolekcji i opraw książek w nadziei na odnalezienie białego kruka – jak to się stało po przeszukaniu księgozbioru wielkopolskiego kolekcjonera Zygmunta Czarneckiego, zachowanego we Lwowie. Wzorce pobożności są dziś inne: rozczulają nas w przekładzie imć Wołodkiewicza zarówno panowie litewscy, którzy, gdy Moskwicin szedł był na Litwę, ślubowali św. Kazimierzowi „jeśliby ich w tej potrzebie ratował, o kanonizacją jego u Stolice Apostolskiej z pilnością się starać", jak pokusy, przed jakimi stawał chory na suchoty królewicz, którego królewscy rodzice (!) i medycy namawiali, by „dla podratowania już desperowanego zdrowia na sprawę cielesną z jedną z dwórek zezwolił".

Jest natomiast „Żywot.." świetnym świadectwem urody i dynamiki wileńskiego życia u progu XVII wieku, na niespełna pół wieku przed moskiewskim najazdem, który obróci miasto w perzynę. Także – ówczesnej pokojowej ekspansji polszczyzny, a zarazem owocnego przenikania się kultur: na jednym z najwcześniejszych wizerunków św. Kazimierza, zachowanym w katedrze wileńskiej, młodzieniec z liliami ma trzy dłonie, co stanowi oczywiste nawiązanie do prawosławnych ikon, przedstawiających trójręką (Tricherousa) Matkę Boską...

Muzeum Historii Polski czeka jeszcze na swoją stałą siedzibę, ale z coraz większym rozmachem prowadzi działalność wydawniczą. Jeśli świetnie wydany „Żywot..." okaże się początkiem serii reprintów, przypominających piśmiennictwo Rzeczypospolitej Srebrnego Wieku – można się tylko cieszyć, że od tej pozycji ta seria się zaczyna.

PLUS MINUS

Prenumerata sobotniego wydania „Rzeczpospolitej”:

prenumerata.rp.pl/plusminus

tel. 800 12 01 95

Plus Minus
Podcast „Posłuchaj Plus Minus”: AI. Czy Europa ma problem z konkurencyjnością?
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Plus Minus
„Psy gończe”: Dużo gadania, mało emocji
Plus Minus
„Miasta marzeń”: Metropolia pełna kafelków
Plus Minus
„Kochany, najukochańszy”: Miłość nie potrzebuje odpowiedzi
Materiał Promocyjny
Do 300 zł na święta dla rodziców i dzieci od Banku Pekao
Plus Minus
„Masz się łasić. Mobbing w Polsce”: Mobbing narodowy