Niedźwiedź zaatakował jednorożce. Kryzys może „oczyścić” rynek

Po pandemicznymi boomie na innowacje, gdy do młodych firm tworzących nowatorskie technologie płynął szeroki strumień pieniędzy od inwestorów, nie ma już śladu. Od początku roku widać ostre hamowanie w branży innowacji – globalnie wartość inwestycji w takie projekty nurkuje już drugi kwartał z rzędu. Wedle danych CB Insights w II kwartale spadki sięgnęły aż 23 proc. To drugie pod względem wielkości tąpnięcie od dekady. Z analiz Crunchbase wynika, że w Europie sytuacja jest szczególnie niewesoła – tu redukcja w II kwartale sięgnęła aż 38 proc. Powstaje ponadto mniej jednorożców. W szczycie ub.r. kwartalnie na świecie przybywało niemal 150 młodych, innowacyjnych firm, których wartość sięga minimum 1 mld dol. Obecnie to już tylko nieco ponad 80. Do tego, coraz więcej podmiotów, które miało ów status, traci miano „unicorna”.

Niedźwiedź, symbol bessy i spadających wycen, coraz głębiej zagląda w oczy jednorożcom za oceanem, w Europie Zachodniej czy Chinach. Jak wskazują analitycy CB Insights – kryzys najmocniej dotknął spółki z branż retail-tech i medycznej oraz fintechy, czyli te, które na fali boomu na e-handel, szybkie dostawy i telemedycynę rosły w ostatnich dwóch latach zdecydowanie najszybciej.

Fundusze zmieniają podejście do inwestycji

Globalne inwestycje venture capital w branży retail-tech stopniały w okresie od kwietnia do czerwca o 43 proc. względem I kwartału br. Jak wynika z raportów CB Insights, w sektorze digital health II kwartał przyniósł spadki rzędu 58 proc. r./r., a finansowanie fintechów skurczyło się w tym czasie o 46 proc. Eksperci podkreślają, że pozyskanie przez start-upy inwestora, który zapewni rozwój, będzie trudniejsze niż wcześniej. – Na pewno nastąpi weryfikacja wycen, a pieniądze przestaną leżeć na ziemi – uważa Magdalena Surowiec, partner zarządzający w Unfold.vc.

Nad Wisłą na razie ekosystem start-upów nie odczuł jeszcze kryzysu, ale pierwsze oznaki przyszłego załamania koniunktury już widać. – W ostatnim czasie możemy zaobserwować zmianę nastawienia funduszy VC do inwestowania – potwierdza Tomasz Czapliński, partner zarządzający SpeedUp Group. I tłumaczy, że zmiany w podejściu wśród funduszy można podzielić na dwie główne kategorie.

Pierwsza polega na większym skupieniu się VC na inwestycjach, które już znajdują się w ich portfolio. – Wielu zarządzających woli koncentrować się na pomocy spółkom portfelowym, ograniczając lub zawieszając całkowicie proces inwestowania w nowe podmioty. Zostawiają środki na dalsze wspieranie tych obecnych już w portfelu – wyjaśnia Czapliński.

Drugi model działania funduszy polega na koncentracji na spółkach, których biznesy oparte są na stabilnych fundamentach, mniej agresywnych strategiach ekspansji, gdzie ważna jest możliwość przetrwania nawet w przypadku braku dalszego finansowania. Jak wskazuje nasz rozmówca, stoi to w kontrze do typów inwestycji, które przeważały w ostatnich latach, a więc takich, gdzie liczył się bardzo szybki wzrost, bez względu na ponoszone przez spółkę koszty.

– Powyższe zauważalne jest zarówno na rynkach światowych, jak i u nas. Przekłada się to szczególnie na spółki, które są w fazie wzrostu – komentuje partner SpeedUp Group. – O ile, tak jak przed rynkową korektą, spółki na etapie „pre-seed” i „seed” nie mają większych problemów z pozyskaniem finansowania, o tyle widać ewidentne spowolnienie w podejściu inwestorów do rund przeznaczonych na ekspansję – kontynuuje. I zaznacza, że efektem tego jest zauważalny od kilku miesięcy spadek wycen na rynku (tych oczekiwanych przez właścicieli start-upów, jak i transakcyjnych).

Scenariusz nie musi być wcale taki czarny

Dariusz Żuk, CEO AIP Seed, potwierdza: aktualna, trudniejsza sytuacja gospodarcza przełoży się na problemy w pozyskaniu finansowania na późniejszym etapie rozwoju start-upów. Jego zdaniem kryzys jednak nie musi wcale aż tak mocno uderzyć w młode biznesy. – Mamy falę korekty w strukturach organizacyjnych większych firm technologicznych i zwolnień w USA, jak i w Europie. Pracownicy, którzy odejdą z tych organizacji, będą włączali się w istniejące już projekty, a przede wszystkim szukali nowych i uruchamiali start-upy – mówi Żuk.

Według niego przed negatywnymi skutkami globalnej sytuacji gospodarczej rodzime start-upy „zabezpiecza” kapitał publiczny, z którym nasz ekosystem jest mocno związany. Jak podkreśla, fundusze mają kapitał i będą go wydawać.

– Zresztą nowe projekty wsparcia ekosystemu ogłosił niedawno PFR. Dlatego uważam, że miks systemu publicznego będzie, w aktualnym kontekście gospodarczym, dużym buforem bezpieczeństwa – twierdzi twórca AIP.

Na ten aspekt uwagę zwraca również Magdalena Surowiec. Wskazuje, że – jeśli Polski Fundusz Rozwoju zrealizuje swoje zapowiedzi – czeka nas uwolnienie kolejnej puli środków unijnych, mających zasilić rynek VC kwotą 3,2 mld zł. – To powinno ośmielić inwestorów prywatnych i nie doprowadzić do zapaści – przekonuje. – Czas jednak pokaże, jak bardzo sektor prywatnych inwestorów będzie otwarty na inwestycje w rynek VC – dodaje.

Przypomnijmy, że na początku lipca PFR Ventures ogłosił nowe edycje wszystkich swoich programów. Instytucja planuje wsparcie 44 funduszy VC inwestujących na polskim rynku o 25 proc. wyższą kwotą niż do tej pory. Nabór zacznie się jeszcze w tym roku. Inicjatywa ta ma zapobiec scenariuszowi, którego obawiała się część ekspertów, a mianowicie innego spodziewanego kryzysu, związanego z zakończeniem programów PFR Starter i NCBiR Bridge Alfa, które były kluczowym źródłem pozyskiwania kapitału dla innowacyjnych spółek na wczesnym etapie rozwoju. Inwestorzy alarmowali, że – jeśli publiczne pieniądze przestaną płynąć do funduszy – zmniejszą się w przyszłym roku ich możliwości inwestycyjne. PFR Ventures zapobiegnie więc czarnemu scenariuszowi – zwiększy kapitalizację programów z 1,5 do ponad 1,9 mld zł. Z kolei inwestorzy prywatni dołożą kolejne minimum 1,3 mld zł (w sumie wsparcie start-upów w ramach programów PFR wyniesie co najmniej 3,2 mld zł).

Polowanie na okazje

Paradoksalnie dla naszego kraju otwiera się szansa. Na razie nie odczuliśmy start-upowego kryzysu w podobny sposób, jak inne części świata, a pieniędzy na inwestycje nie brakuje. Tomasz Snażyk, szef Startup Poland, jest optymistą. – W Polsce nie mamy jednoznacznej sytuacji, która wskazywałaby na to, że jest jakieś tąpnięcie na rynku, albo że wkrótce będzie mniej inwestycji. Rzeczywiście z jednej strony mamy mniej transakcji M&A, ale z drugiej private equity, które zwykle kupuje te spółki w późniejszym okresie, ma bardzo dużo pieniędzy. Zatem może jest tak, że to polowanie na okazje, próba kupna za mniejsze pieniądze – zastanawia się ekspert.

Z kolei, jak zauważa, jeśli chodzi o rynek VC, to ciągle powstają nowe fundusze, które chcą inwestować w tej części Europy. – Wiązałbym to z faktem, że wciąż mamy środki unijne. Fundusze, które 2–3 lata temu podpisały umowy z PFR czy NCBR, będą jeszcze wydawały pieniądze – tłumaczy. I podkreśla, że – w połączeniu ze wspomnianymi 3,2 mld zł do rozdysponowania przez PFR – może powstać ciekawa sytuacja, w której z jednej strony będzie dużo pieniędzy na rynku, a z drugiej wyceny mogą spadać. Taka sytuacja nie będzie sprzyjać mrożeniu transakcji. – Jestem optymistą, tym bardziej że Polska będzie też, w taki czy inny sposób, swoistym kanałem dla spółek ukraińskich. To przekonuje mnie, że cały czas nad Wisłą będą powstawać młode spółki, a inwestorzy będą chcieli w nie inwestować – argumentuje.

Jego zdaniem pozostaje pytanie o tempo inwestycji. Najbliższe miesiące z pewnością przyniosą odpowiedź. Jak twierdzi Grzegorz Rudno-Rudziński, managing partner w Unity Group, obecny kryzys nie będzie „pęknięciem bańki”, ale „oczyszczeniem z inwestycji bardzo ryzykownych z założenia lub mających pecha być w fazie dalekiej od możliwości wejścia w tryb rentowności lub efektywnego skalowania”. – Taki okres może potrwać znacznie dłużej niż tylko do końca br. Bardziej realne jest 12 miesięcy, ale w tym czasie firmy, które udowodnią, iż są bezpieczne i potrafią działać bez pieniędzy, dostaną rundy finansowania na przyspieszone skalowanie. Pieniądz musi krążyć, gdyż przy takiej inflacji, nie pracując, traci – dodaje.