Scalanie nieruchomości to nie wywłaszczenie

Przyznanie ekwiwalentu pieniężnego zamiast nieruchomości zamiennej jest wywłaszczeniem, a nie scaleniem. Podział na nowo obszaru scalonego musi uwzględniać ustawowe prawo każdego uczestnika tej procedury do otrzymania w naturze ekwiwalentu scaleniowego – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny (sygnatura akt: I OSK 1946/11), oddalając skargę kasacyjną rady miejskiej w Łomży.

W lipcu 2010 r. rada podjęła uchwałę o scaleniu i podziale nieruchomości. Postępowaniem scaleniowym objęto m.in. działkę Dariusza i Marii B.

– Działka o powierzchni 493 mkw. w centrum miasta miała ogrodzenie i wszystkie przyłącza – opowiada Maria B. – Plan przewidywał jednak w tym miejscu działki większe, a scalenie miało je uatrakcyjnić. Naszą działkę połączono z inną, ale uzyskane w ten sposób 875 mkw. przydzielono spółce.

Pozbawienie własności w trybie scalenia jest rażącym złamaniem prawa

W wyniku podziału i scalenia małżonkowie B. nie tylko utracili działkę, ale i nie otrzymali za nią gruntu zamiennego. W załączniku do uchwały przewidziano dla nich jedynie „dopłatę" 53 tys. zł. Razem z kilkoma innymi uczestnikami procedury scaleniowej zaskarżyli więc uchwałę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku.

W sądzie miasto broniło się, że nie było możliwości zaspokojenia potrzeb wszystkich uczestników scalenia z uwagi na niewielkie powierzchnie działek oraz wytyczne co do podziału scalanego terenu w miejscowym planie zagospodarowania.

WSA nie dopatrzył się błędów proceduralnych, ale uznał, że doszło do istotnego naruszenia prawa, i stwierdził nieważność uchwały. Małżonków B. powiadomiono bowiem, że osobom, które nie złożą wniosków o przydział nowych działek, zostaną przydzielone działki lub udział w działce w miejscu zbliżonym do ich pierwotnej lokalizacji przed scaleniem. Tymczasem zostali pozbawieni własności.

Rada miejska w Łomży zaskarżyła ten wyrok do NSA. Jej przedstawiciel przekonywał, że jeśli przydzielenie ekwiwalentu w naturze jest niemożliwe, stosuje się art. 8 ustawy o scaleniu i wymianie gruntów. W ust. 2 przepis ten przewiduje, że jeśli ze względów technicznych nie jest możliwe wydzielenie gruntów o równej wartości szacunkowej, stosuje się dopłaty pieniężne.

Sądu jednak nie przekonał. – Z art. 105 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami wynika, że w zamian za nieruchomości objęte scaleniem i podziałem każdy z dotychczasowych właścicieli lub użytkowników wieczystych otrzymuje na własność lub w użytkowanie wieczyste ekwiwalentne działki. Jest to prawo ustawowe i musi być bezwzględnie chronione – powiedział sędzia Jan Tarno, uzasadniając wyrok oddalający skargę kasacyjną. – Jeżeli zamiast nieruchomości przyznany zostaje ekwiwalent pieniężny, jest to wywłaszczenie, a nie scalenie. Pozbawienie własności w trybie scalenia jest rażącym naruszeniem prawa – uznał NSA.

Unieważnienie uchwały oznacza, że nie obowiązuje ona również wszystkich innych uczestników procesu scaleniowego. Rada miejska w Łomży może podjąć nową, ale miastu będzie trudno uporać się z konsekwencjami uchwały unieważnionej. Na jej podstawie dokonano bowiem wpisów nowo utworzonych nieruchomości do ksiąg wieczystych, a nawet wtórnego obrotu. Może to skutkować serią procesów cywilnych.

sygnatura akt: I OSK 1946/11