Koniec z szantażem konsumenckim

E

liminacja patologii polegającej na wyszukiwaniu niedozwolonych klauzul umownych, a następnie masowym „zasypywaniu" Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pozwami przez quasi-organizacje konsumenckie oraz prawników – taki cel przyświeca zaproponowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmianom. Projektowana nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego ma położyć kres nagminnie występującemu procederowi szantażowania przedsiębiorców pozwami za klauzule niedozwolone, z którego powyższe podmioty uczyniły sobie źródło zarobkowania.

Obecnie niezwykle często mamy do czynienia z następującym zjawiskiem: stowarzyszenia, utworzone w celu rzekomej ochrony praw konsumentów, grożą przedsiębiorcom wniesieniem pozwu o uznanie postanowień wzorców umownych za niedozwolone. Profesjonalni pełnomocnicy, reprezentujący te organizacje, masowo wnoszą do SOKiK pozwy w tych sprawach, jednocześnie informując przedsiębiorców, iż po uiszczeniu kwoty wskazanej w wezwaniu wycofają powództwo.

Mnóstwo pozwów ?po obniżeniu stawek

Powyższe wydaje się niemożliwe w demokratycznym państwie prawnym, aczkolwiek jest jak najbardziej prawdziwe. Do takiej sytuacji z pewnością przyczyniły się zmiany w rozporządzeniach ministra sprawiedliwości regulujących opłaty za czynności profesjonalnych pełnomocników, które obowiązują od połowy lutego zeszłego roku. „Reforma" ta obniżyła minimalne stawki zastępstwa procesowego w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone – z 360 zł do 60 zł.

Efektem tego był niemal trzykrotny wzrost liczby pozwów kierowanych do SOKiK – różne osoby fizyczne, ale reprezentowane przez tego samego pełnomocnika, wnosiły masowo identyczne pozwy (nawet do kilkudziesięciu) w sprawie o uznanie za niedozwoloną tej samej klauzuli. Dodatkową „zachętę" stanowi zwolnienie z obowiązku uiszczania kosztów sądowych strony wnoszącej o uznanie postanowień umownych za niedozwolone. W konsekwencji SOKiK jest zasypywany pozwami, w których profesjonalni pełnomocnicy, reprezentujący quasi-stowarzyszenia konsumenckie, dochodzą uznania za niedozwolone postanowień, wnosząc w tym celu oddzielne pozwy na każdą z takich klauzul.

Resort chce naprawić to, ?co zepsuł

Zmiany zaproponowane przez resort sprawiedliwości są odpowiedzią na opisaną powyżej wadliwą praktykę, która wykształciła się na gruncie obecnie obowiązujących przepisów. Nowelizacja zakłada odebranie legitymacji procesowej „niekwalifikowanym" stowarzyszeniom i konsumentom. Poza podmiotami wskazanymi w projekcie prawo wniesienia pozwu o uznanie klauzuli za niedozwoloną przysługiwać będzie jedynie stowarzyszeniom konsumenckim, które wpisane są do KRS oraz do rejestru prowadzonego przez prezesa UOKiK. Przy czym warunkiem wpisu organizacji do drugiego rejestru będzie posiadanie przez nią co najmniej 1 tys. członków oraz działalność trwająca co najmniej dwa lata. Jednocześnie na stowarzyszenia nałożony zostanie obowiązek składania aktualnej listy członków do końca marca każdego roku oraz sprawozdania z działalności organizacji na rzecz ochrony konsumentów, pod rygorem wykreślenia z rejestru.

Odebranie legitymacji procesowej konsumentom motywowane jest wskazanymi wcześniej nadużyciami w postaci masowego wnoszenia identycznych pozwów przez profesjonalnych pełnomocników w imieniu osób fizycznych. Resort argumentuje, iż zabieg ten nie odniesie negatywnego skutku w postaci ograniczenia praw konsumentów, w związku z tym, że przysługuje im możliwość wystąpienia z powództwem o ustalenie postanowień wzorca za niewiążące na zasadach ogólnych, tj. na podstawie art. 189 k.p.c. bądź w konkretnym postępowaniu.

Niższe koszty

Kolejna zmiana proponowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości dotyczyć ma mocy wiążącej orzeczenia stwierdzającego niedozwolony charakter postanowienia umownego. Zgodnie z projektem takie orzeczenie odnosić będzie skutek res iudicatae wobec osób trzecich, co oznacza, że z tym samym żądaniem przeciwko temu samemu przedsiębiorcy o zbadanie tego samego postanowienia wzorca nie będą mogły wystąpić inne podmioty. Orzeczenie będzie odnosić skutek wobec osób trzecich, czyli potencjalnych wnioskodawców, jak i wobec przedsiębiorcy.

Wydaje się, że takie uregulowanie ukróci obecnie funkcjonującą praktykę quasi-organizacji konsumenckich polegającą na szantażowaniu przedsiębiorców wytoczeniem powództw.

Inną korzystną zmianą dla przedsiębiorców ma być wprowadzenie ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych (które obecnie wynoszą 600 zł), jak również rezygnacja z publikowania orzeczeń SOKiK w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (obecnie koszt takiego ogłoszenia wynosi 0,70 zł za jeden znak, co w praktyce przekłada się na opłatę rzędu 1,5–2 tys. zł).

Zmiany zaproponowane przez resort sprawiedliwości dają nadzieję na poprawę sytuacji przedsiębiorców. Ograniczenie dostępu do SOKiK, jak i pozostałe rozwiązania dają szansę na eliminację wadliwego procederu, jednakże dopiero praktyka pokaże, czy cel ten zostanie osiągnięty.