Krzysztof Wąsowski: Rozszerzenie Systemu Dozoru Elektronicznego potrzebne jak nigdy

W mojej ocenie wydaje się to być argument podstawowy. Nie tylko w powszechnym odczuciu społecznym, ale także z obserwacji dokonywanych przy wykonywaniu praktyki adwokackiej, wielu skazanych odbywających karę izolacyjną (pozbawienia wolności), nie tylko nie ulega resocjalizacji, ale wręcz demoralizacji. W wielu sytuacjach odbycie takiej kary przez skazanego „po raz pierwszy" prowadzi do wykształcenia „zawodowego" przestępcy. Z punktu widzenia polityki państwa w zakresie globalnie rozumianego bezpieczeństwa obywateli, taka sytuacja jest zdecydowanie dysfunkcyjna i wysoce niepożądana.

Poza tym korzystanie przez sądy penitencjarne z dobrodziejstwa zezwalania na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego przez szerszą grupę skazanych, zdecydowanie obniża koszty utrzymania skazanych w warunkach izolacji więziennej (według danych ujawnionych przez resort sprawiedliwości odbywanie kary w systemie elektronicznym wynosi jedynie ok. 20% kosztów odbywania kary przez skazanego w jednostce penitencjarnej). Warto przy tym podkreślić, że skazani odbywający karę w systemie dozoru elektronicznego winni zapewnić sobie utrzymanie, mają możliwość kontynuowania bądź podejmowania pracy zarobkowej, co daje im możliwość regulowania swoich zobowiązań. Mają także możliwość poddania się procesowi terapii uzależnień, zachowania więzi rodzinnych i społecznych. Takie możliwości niewątpliwie zwiększają szansę na pełniejszą resocjalizację, co niewątpliwie jest pożądane społecznie.

Należy także przypomnieć, że warunek długości orzeczonej kary nie jest jedyną przesłanką upoważniającą sąd penitencjarny do udzielenia skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Poza tym wymogiem, sąd winien zbadać czy skazany nie popełnił czynu w warunkach recydywy (w rozumieniu art. 64 § 2 Kodeksu karnego); czy udzielenie takiego zezwolenia będzie wystarczające do osiągnięcia celów kary; czy skazany posiada określone miejsce stałego pobyty; czy osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły na zastosowanie takiego środka i konsekwencje zeń płynące swoją pisemną zgodę; czy nie stoją temu na przeszkodzie warunki techniczne; czy względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji skazanego, jego dotychczasowe zachowanie w zakładzie karnym, bądź też inne szczególne okoliczności nie przemawiają za tym aby skazany odbywał orzeczoną karę w jednostce penitencjarnej.

Jak widać sąd penitencjarny musi ocenić całą złożoność sytuacji, w której znajduje się skazany na karę pozbawienia wolności. Ograniczenie nałożone na sąd w postaci wysokości orzeczonej kary (jeden rok i sześć miesięcy) często będzie stanowić sprzeczną z założeniami polityki resocjalizacyjnej, barierę – dla podejmowania pożądanych z punktu widzenia realizacji celów kary – decyzji. Ze swej istoty jest ono czysto uznaniowe i sztuczne. Co stoi bowiem na przeszkodzie, aby podnieść tą granicę do kary wyższej (nawet powyżej pięciu lat pozbawienia wolności).

Przecież decydujące dla pozytywnego dla skazanego rozstrzygnięcia sądu penitencjarnego zawsze będzie spełnienie warunku osiągnięcia celów orzeczonej kary (na co niewątpliwie będzie miała wpływ także kryterium oceny bezpieczeństwa, stopnia demoralizacji i dotychczasowego zachowania się skazanego). Wydaje się też, że wystarczającym ogranicznikiem jest wymóg uniknięcia przez skazanego stanu recydywy. Na koniec wreszcie warto podkreślić, że przy decydowaniu o udzieleniu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie elektronicznym, sąd nie jest zmuszony do takiej decyzji, gdyż podejmuje ją w ramach swojej autonomii. Wydaje się więc, że jednym z pozytywnych owoców pandemii, jest otwarcie się ustawodawcy na umożliwienie coraz szerszego stosowania systemu dozoru elektronicznego w Polsce.

Krzysztof Wąsowski - adwokat, doktor nauk prawnych, adiunkt w Instytucie Prawa Akademii Sztuki Wojennej w Warszawie, współtwórca ośrodka skupiającego prawnicze środowiska intelektualne Wisdom-Law-People