Obecnie trwa dyskusja na temat kwalifikacji, jakie powinny posiadać osoby zasiadające w radach nadzorczych spółek, w których wiodącym akcjonariuszem jest Skarb Państwa. Przywoływane są przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 września 2004 r. w sprawie szkoleń i egzaminów dla kandydatów na członków rad nadzorczych spółek, w których Skarb Państwa jest jedynym akcjonariuszem (Dz.U. nr 198, poz. 2038, „Rozporządzenie") wprowadzone na podstawie Ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji z 30 sierpnia 1996 r. (tj. Dz.U. z 2016 r., poz. 1174; „Ustawa"). Przepisy te mają zastosowanie jedynie w określonych sytuacjach i nie dotyczą wszystkich spółek, w których akcjonariuszem – nawet wiodącym – jest Skarb Państwa.
Profesjonalny nadzór
Ustawa i Rozporządzenie stanowią, że kandydat na członka rady nadzorczej powinien ukończyć studia wyższe i zdać stosowny egzamin (chyba że posiada stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych lub ekonomicznych, jest radcą prawnym, adwokatem lub biegłym rewidentem) (art. 12 ust. 1 ustawy, § 3, 5 Rozporządzenia). Wymóg ten stosuje się jednak – tylko do rad nadzorczych spółek, w których Skarb Państwa jest jedynym akcjonariuszem, a zatem posiada 100 proc. akcji w kapitale zakładowym, oraz do spółek o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa, ujętych w stosownym rozporządzeniu Rady Ministrów (art. 1 a ust. 4 w zw. z ust. 1 Ustawy). Członkowie rad nadzorczych spółek, w których Skarb Państwa jest tylko jednym z akcjonariuszy, nie podlegają tym warunkom.
Nie oznacza to dowolności w doborze członków rady nadzorczej spółki akcyjnej, a kwestie kwalifikacji wymaganych od nadzorców należy ustalać z uwzględnieniem wykładni systemowej Kodeksu spółek handlowych, który powierza radzie nadzorczej wyłączne prawo nadzoru nad spółką we wszystkich obszarach jej działalności (art. 382 § 1 k.s.h.).
Rezygnacja z indywidualnego nadzoru akcjonariuszy i przekazanie kompetencji nadzorczych radzie nadzorczej jest podyktowane m.in. zamiarem ustawodawcy zapewnienia prawidłowej kontroli nad sprawami spółki akcyjnej. Ze względu na swoją rolę, wynikającą z przepisów Kodeksu spółek handlowych, rada nadzorcza powinna działać profesjonalnie, a jej członkowie powinni posiadać kompetencje do sprawowania czynności nadzorczych w danej spółce. Są oni bowiem zobowiązani do przestrzegania, w toku podejmowanych działań, dalej idącej niż przeciętna, wynikającej z zawodowego charakteru działalności, staranności (art. 483 § 2 k.s.h.). Dobór członków rady nadzorczej powinien uwzględniać ich wykształcenie, doświadczenie zawodowe i znajomość branży, w której spółka działa, tak aby istniało co najmniej wysokie prawdopodobieństwo, że podołają oni obowiązkom wynikającym ze sprawowania nadzoru. Dobre Praktyki spółek notowanych na GPW wprost rekomendują, aby członkowie rad nadzorczych spółek publicznych reprezentowały „wysokie kwalifikacje i doświadczenie" (Rekomendacja I.R.1). Jest także dopuszczalne, aby statut spółki akcyjnej doprecyzował kwalifikacje członka rady nadzorczej, wprowadzając szczególne dla danej spółki wymogi w zakresie wykształcenia czy doświadczenia (art. 304 § 4 k.s.h.).
Powołanie do rady nadzorczej stanowi zasadniczo prerogatywę akcjonariuszy (art. 385 k.s.h.), ale nie jest wykonywane dowolnie i podlega weryfikacji przez sąd.
