Karta Nauczyciela nie niszczy szkoły - uważa szef ZNP

Krystyna Szumilas, minister edukacji, mimo zapewnień nie przedstawiła projektu zmian w Karcie nauczyciela. Z informacji przedstawionych posłom wynika, że nie planuje radykalnych zmian. Czy jest pan zadowolony?

Sławomir Broniarz:

O zakresie zmian zadecyduje parlament. Nas zadowala fakt, że Ministerstwo Edukacji Narodowej podziela w części stanowisko związku. Z planowanego zakresu zmian można wnioskować, że podobnie jak ZNP resort uważa, iż Karta nauczyciela nie jest problemem w dyskusji o jakości nauczania i finansowaniu oświaty.

Wszyscy narzekają na Kartę. Samorządy, rodzice, dyrektorzy.

Dziennikarzom, rodzicom, a także samorządom najłatwiej powiedzieć, że przyczyną wszelkich problemów jest Karta. Tak mówią ci, którzy nie znają dobrze tego dokumentu. Tym samym utrwalają stereotyp, który upraszcza dyskusję i ułatwia udział w niej tym, którzy nie znają wszystkich mechanizmów systemu oświaty.

W czym tkwi problem oświaty, jeśli nie w Karcie?

Podstawowym problemem naszego systemu edukacji, jego jakości i funkcjonowania jest kadra kierownicza. Jest spora część naprawdę dobrych dyrektorów, którzy wiedzą, co oznacza zarządzanie szkołą.  Znacząca większość jednak to przypadkowe osoby, bez kompetencji, umiejętności zarządzania pracownikami, ze służalczą postawą wobec organów prowadzących. Czasami zadaję sobie pytanie, czy dodatek funkcyjny wypłacany dyrektorom nie jest wyrzucaniem pieniędzy w błoto.

Dyrektorzy są wybierani w konkursach. Powinni je wygrywać najlepsi. Skoro tak nie jest, może trzeba zmienić sposób ich wyłaniania?

Metoda wyboru kierownika szkoły, czyli konkurs, to dobre rozwiązanie, jeżeli działa prawidłowo. Często jednak bywa parodią. Aby tak nie było, należy zmienić skład osobowy komisji konkursowej.

Większość powinni stanowić nauczyciele?

Nie. Wystarczy, że będzie w niej po jednym przedstawicielu organu prowadzącego, nadzoru pedagogicznego, rodziców, załogi i np. pracownik naukowy zajmujący się zarządzaniem w oświacie. To musi być zespół, który zna daną szkołę, jej specyfikę i problemy. W takiej konfiguracji trudniej się będzie dogadać np. przedstawicielom organu prowadzącego i kuratora, i „ustawić" konkurs.

Może dyrektor nie powinien pochodzić z grona pedagogicznego, do którego po jakimś czasie wraca.

Często dyrektorem zostaje nauczyciel z innej szkoły, w dalszym ciągu jest on jednak nauczycielem i po zakończonej kadencji może pozostać w tej szkole. Nie jestem zwolennikiem dyrektorów-menedżerów niemających przygotowania pedagogicznego i zarządzających szkołami jak fabryką.

Ma pan do czynienia z wieloma dyrektorami? Skąd taka opinia o ich pracy?

To wynik moich wieloletnich doświadczeń, jak również  pracy w ZNP. Podczas niedawnej dyskusji o kondycji oświaty w Sosnowcu nie wypowiedział się na przykład żaden z obecnych dyrektorów. A mówiliśmy o funkcji kierownika zakładu w rozumieniu prawa pracy, o jego odpowiedzialności za jakość szkoły, efektach pracy nauczyciela i ucznia. To dyrektor decyduje, kto pracuje w jego szkole, on ocenia jakość pracy nauczyciela.

Czasami decyduje o tym wójt.

Do nas też dochodzą informacje o tym, że często organ prowadzący, w sposób nieuprawniony, decyduje o tym, kto pracuje w szkole. To pokazuje, że konstrukcja formalna szkoły jako zakładu pracy, a dyrektora jako jego kierownika to tylko teoria. Praktyka pokazuje, że to organ prowadzący decyduje o wszystkim. To także potwierdza stanowisko samorządowców, którzy chcą mieć zdecydowaną przewagę przy wyborze dyrektora szkoły. Aby  nie wyszło na to, że krytykuję dyrektorów, przyznam, iż często zastanawiam się, czy sami nauczyciele wiedzą, kto faktycznie jest ich pracodawcą i kierownikiem zakładu pracy.

Dyrektorzy twierdzą, że Karta utrudnia im zarządzanie szkołą. Uniemożliwia zwolnienie mianowanych nauczycieli. Nie są w stanie wystawić im negatywnej oceny, choć ci nie angażują się w życie szkoły, kontakty z rodzicami, a tylko realizują program.

To nieprawda. Karta zawiera formułę rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem mianowanym. Jej elementem jest ocena pracy. Już jedna negatywna, a nie jak dawniej dwie, pozwala wręczyć wypowiedzenie. Kilka dni temu wpłynęła do nas informacja  o negatywnej ocenie nauczycielki. Potwierdza moją opinię o możliwościach, jakie daje Karta.

To nie jest proste i często prowadzi do konfliktowych sytuacji.

W żadnym zakładzie pracy  to nie jest proste. W urzędzie gminy, ministerstwie nie można tak sobie zwolnić zatrudnionego na podstawie ustawy o pracownikach samorządowych czy służbie cywilnej. Dobry dyrektor powinien widzieć źródło konfliktu, jego skutki pracownicze, edukacyjne. Ważne, aby umiał to wykorzystać do stworzenia projakościowej atmosfery, negującej nauczycieli niepotrafiących się w niej odnaleźć. Ambicją wielu  nauczycieli jest  chęć dorównania do najlepszych. Z drugiej strony dyrektor musi mieć program pomocy słabszym lub umieć powiedzieć, że dana osoba nie sprawdzi się w szkole. Nauczycielem mianowanym można zostać w dziesiątym roku pracy. Nie dojdzie do tego bez zgody dyrektora, ma więc  dużo czasu na ocenę pracy i postawy nauczyciela.

Obecnie 70 proc. nauczycieli zatrudnionych jest na podstawie mianowania. Praktycznie nie do zwolnienia.

Nie zgadzam się. Każdy pracownik  z umową o pracę ma określoną ochronę. Ochrona nauczyciela jest nieco większa, ale mniejsza niż  np. sędziego czy prokuratora. Na weryfikację predyspozycji nauczyciela system daje dziesięć lat, a w kolejnych latach pozwala monitorować jego pracę. Jednym z podstawowych zadań dyrektora jest nadzór pedagogiczny, jego elementem jest m.in. hospitacja, czyli analiza pracy nauczyciela podczas lekcji. Jeśli ten wykonuje swoje czynności poprawnie, a dyrektor ma większe oczekiwania, to musi je wyartykułować i zmobilizować do ich osiągnięcia. Jeśli nauczyciel nie jest w stanie wykonać stawianych mu zadań, w ręku dyrektora pozostaje ocena jego pracy, także negatywna. Musi tylko zebrać dowody, których nie podważy sąd. Do tego jednak trzeba mieć wiedzę i umiejętności, bo kompetencje wynikające z zapisów prawa dyrektor posiada.

I dowody.

Ale to ma być efekt ciężkiej pracy dyrektora. Tylu hospitacji, zajęć, rozmów z rodzicami, uczniami, by te dowody stały się niepodważalne.

Ilu nauczycieli pan zwolnił, dając im negatywną ocenę?

Nie miałem takiego przypadku, ale kilku nauczycieli zwolniłem lub odeszli sami.

Kiedy był pan ostatnio dyrektorem?

W 1995 r. I nie miałem złych nauczycieli, wręcz przeciwnie. I jestem pewien, że dobrych i wspaniałych nauczycieli jest zdecydowanie więcej. Tych, którzy nie powinni pracować w szkole, jest zapewne  promil w  gronie liczącym blisko 600 tys. osób.  Media jednak kreują pogląd, że polska oświata to skupisko fatalnie pracujących nauczycieli. To szkodliwy i nieprawdziwy stereotyp.

Wielu rodziców narzeka na zły kontakt z nauczycielami, niechęć do e-mailowej wymiany informacji.

Dyrektorzy i nauczyciele narzekają zaś, że rodzice nie chcą lub nie mają czasu angażować się w życie szkoły i wychowywanie swoich dzieci. Prawda jak zawsze leży pośrodku. Jeżeli są tego rodzaju uwagi rodziców, to w ramach szkoły istnieją mechanizmy ich uregulowania.

Wróćmy do finansów. Samorządy twierdzą, że Karta jest za droga.