Kudrycka: mniej magistrów, więcej specjalistów z licencjatem

Nie zdziwiło pani, że premier w exposé nic nie wspomniał o reformie uczelni i nauki, która ma dać impuls do rozwoju gospodarki?

Barbara Kudrycka: Nie, bo wiedziałam, że premier w exposé będzie omawiać program na obecną kadencję, a reformy, o których pani mówi, zostały przeprowadzone w poprzedniej. Zmiany strukturalne zapowiedziane przez premiera mają ratować Polskę przed kryzysem, który rozlewa się po Europie, i zapewnić silny wzrost w średnim i długim okresie.

Rząd nie widzi w tym roli uczelni?

Rząd to jak najbardziej dostrzegł, dlatego w latach 2008 – 2011 przeprowadzone zostały strukturalne reformy nauki i szkolnictwa wyższego. Rząd Donalda Tuska wprowadza reformy stopniowo, nie tylko po to, by je skutecznie wdrożyć, ale również po to, by móc dalej reformować w kolejnej kadencji. Nie można wprowadzać wszystkich reform naraz.

To jakie są pani zadania na najbliższe lata?

Dbanie o pełne wdrożenie reform tak, aby uczelnie, wykorzystując nowe szanse i możliwości, wprowadzały zmiany służące poprawie jakości nauki i kształcenia, bo za tym będą szły większe środki finansowe.

Żadnych nowych zmian?

Będzie nowa polityka finansowania szkolnictwa wyższego, w której w większym zakresie będziemy uwzględniać kryteria jakości kształcenia, a w uczelniach akademickich także poziom badań.

Od kiedy większe pieniądze będą dla uczelni, w których jakość kształcenia będzie wyższa?

Już w 2012 r. poprzez dodatkowe środki przewidziane w nowej dotacji projakościowej. Dalsze zmiany będziemy wprowadzać od 2013 r.

Pieniądze nie będą już szły za studentem?

Będziemy tak projektować algorytm dotacji na studia stacjonarne, by bardziej doceniana były jakość i efekty kształcenia. Obecnie o wysokości dotacji w 70 proc. decyduje liczba studentów i pracowników naukowych.

Jak oceniona będzie jakość kształcenia?

Pod uwagę będziemy brali oceny Polskiej Komisji Akredytacyjnej.

Ale komisja ocenia studia raz na kilka lat.

Ramy kwalifikacji, nad którymi teraz pracują uczelnie, wymagają nowych metod oceny jakości kształcenia. Ciekawa jestem, co korzystając z autonomii programowej, uczelnie wypracują samodzielnie. Interesującą koncepcją dobrej oceny efektów kształcenia jest przykład egzaminu lekarskiego i dentystycznego na zakończenie studiów medycznych.

Czyli architekci zdawaliby podobny egzamin jak lekarze?

Myślę, że jest to w interesie uczelni, aby takie egzaminy stosowano jak najszerzej. Tylko wówczas można obiektywnie porównać jakość kształcenia między kierunkami studiów na uczelniach. Gdyby uczelnie wprowadzały taki egzamin na tych kierunkach, które przed uzyskaniem uprawnienia do wykonywania zawodu wymagają po studiach dodatkowych kursów i szkoleń, jego wyniki stanowiłyby jednocześnie podstawę do realizacji określonej ścieżki zawodowej i bezpośrednio zaświadczały o uzyskaniu tych uprawnień.

Czy ten egzamin będzie na wszystkich kierunkach?

Na pewno przed nami długa dyskusja z przedstawicielami uczelni i korporacji zawodowych w tej sprawie. Na razie poczekajmy na to, jakie nowe metody ocen efektów kształcenia zaproponują sami nauczyciele akademiccy.

Jak więc będą wprowadzane krajowe ramy kwalifikacji, czyli takie programy studiów, które mają dać widoczne efekty kształcenia?

Wprowadzanie ram kwalifikacji stanowić ma przede wszystkim inspirację dla nauczycieli akademickich do zweryfikowania swoich programów zajęć dydaktycznych. Dzięki niej program powinien zawierać treści służące nie tylko nabyciu teoretycznej wiedzy przez studenta, ale też zdobyciu konkretnych umiejętności i kompetencji. Wierzę, że w uczelniach, którym będzie zależało na wysokiej ocenie jakości kształcenia i tym samym otrzymywaniu większego finansowania z budżetu, to zadanie zostanie wykonane rzetelnie. MNiSW wraz z zespołem ekspertów bolońskich (Polska jest sygnatariuszem deklaracji bolońskiej z 1999 r., której celem jest zapewnienie szerokiego dostępu do dobrej jakości kształcenia na poziomie wyższym – red.) będzie nadal w tym pomagać poprzez szkolenia i publikacje.

Czy podział uczelni pozostanie ten sam?

Tak, pozostaną uczelnie publiczne i niepubliczne oraz zawodowe i akademickie. Myślę, że między akademickimi i zawodowymi ten podział będzie coraz bardziej wyraźny.

Uczelnie akademickie rozliczane będą przede wszystkim z jakości badań i dydaktyki, zawodowe – z jakości kształcenia. Studia zawodowe powinny odzyskać markę i prestiż w społeczeństwie poprzez gwarancję dobrego praktycznego przygotowywania studentów do wykonywania zawodu. Na rynku pracy jest zapotrzebowanie na kadrę średniego szczebla, np. inżynierów budownictwa czy fizjoterapeutów, którzy nie muszą kończyć studiów magisterskich, by wykorzystywać najnowsze technologie w pracy zawodowej.

Czyli będzie mniej magistrów na rynku pracy?

W tej chwili w Polsce absolwentom studiów magisterskich trudno o pracę. Fakt, że nieomal 90 proc. absolwentów studiów licencjackich potem kształci się na uzupełniających magisterskich, dowodzi, że często wymagania studiów magisterskich nie odbiegają od wymagań studiów zawodowych. Uczelnie powinny to zmienić tak, by na studiach magisterskich byli najbardziej utalentowani studenci. Potrzebne jest upowszechnianie praktycznego kształcenia na poziomie zawodowym i stopniowe dochodzenie do bardziej wyrafinowanego pod względem efektów kształcenia na poziomie magisterskim i doktorskim. Wtedy nasz magister nie będzie traktowany gorzej niż ten z Wielkiej Brytanii czy Niemiec.

Ale w Polsce pracodawcy uważają, że licencjat to gorsze wykształcenie wyższe.

Uczelnie zawodowe muszą dawać swoim studentom umiejętności i kompetencje, których oczekują pracodawcy. Reforma prawa o szkolnictwie wyższym daje im taką możliwość. Mogą np. zatrudniać do prowadzenia zajęć osoby z doświadczeniem praktycznym i z ich udziałem kreować programy studiów.

Czy powstanie strategia szkolnictwa wyższego, w której zostanie zapisane np. to, że studia magisterskie powinno kończyć 50 proc. absolwentów studiów licencjackich?

Cele i zadania, które w MNiSW będziemy realizować, oparte są na istniejących dokumentach i opracowaniach, przygotowywanych również przez instytucje UE.

Po co więc wydawano ok. 1,7 mln zł na strategię przygotowaną przez Ernst & Young i Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową. Mamy też strategię rektorów.