O spłacaniu przez radców prawnych moralnego długu zaciągniętego

Program Partnerstwa Wschodniego Krajowej Izby Radców Prawnych, odpowiadający jednemu z priorytetów polskiej prezydencji, to współpraca i pomoc dla prawników z Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Gruzji, Mołdowy i Ukrainy. Prawnicy z tych państw zostali zaproszeni w ramach tego projektu do udziału w konferencjach i seminariach organizowanych przez okręgowe izby radców prawnych (OIRP), KRRP i międzynarodowe organizacje prawników europejskich.

We wrześniu i październiku grupa adwokatów z tych państw uczestniczyła w Kongresie Federacji Adwokatur Europejskich (FBE), zorganizowanym we współpracy z OIRP we Wrocławiu oraz w Seminarium w Poznaniu, zorganizowanym wspólnie przez Europejskie Stowarzyszenie Prawników (AEA-EAL) i miejscową OIRP. Ponadto goście ze Wschodu brali udział w spotkaniach z władzami goszczących izb i KRRP, członkami FBE i AEA-EAL, a także w spotkaniach Komitetu ds. Zagranicznych KRRP.

Projekt Partnerstwa Wschodniego będzie kontynuowany. Obecnie samorząd koncentruje się w szczególności na współpracy z prawnikami na Białorusi celem uzgodnienia możliwych form współpracy i pomocy.

W spotkaniach uczestniczyło dziewięciu gości z państw członkowskich programu oraz przedstawiciel Związku Prawników Polskich na Litwie. Przedstawili oni sytuację prawników i samorządów prawniczych w swoich krajach.

Białoruś.

Koledzy z tego kraju mówili o przypadkach represjonowania prawników. W czerwcu i lipcu tego roku Ministerstwo Sprawiedliwości przeprowadziło weryfikację uprawnień zawodowych wszystkich adwokatów. W jej wyniku prawo wykonywania zawodu utracili wyłącznie ci, którzy reprezentowali interesy więźniów politycznych, uczestników demonstracji antyprezydenckich i innych osób zaangażowanych w działalność opozycyjną. We wrześniu odbyły się wybory nowego dziekana Rady Adwokackiej w Mińsku. Poprzedni dziekan został zmuszony do ustąpienia przez administrację prezydenta Republiki, a jedynym kandydatem na to stanowisko był urzędnik Ministerstwa Sprawiedliwości.

Goście przedstawili także przebieg wydarzeń i represji, które miały miejsce po wyborach prezydenckich w grudniu 2010 r., wobec kandydatów niezależnych na urząd prezydenta, a także utrudnienia i restrykcje, których doświadczali ich obrońcy. Między innymi uniemożliwiano im kontakt z klientami; nie informowano o miejscu pobytu zatrzymanych, a gdy domagali się realizacji podstawowych praw aresztowanych (gwarantowanych nawet przez białoruskie prawo), minister sprawiedliwości zainicjował ponowny egzamin zawodowy, w wyniku którego niezależni prawnicy zostali pozbawieni prawa wykonywania zawodu.

Gruzja.

Obecnie ponad 120 adwokatów jest aresztowanych lub uwięzionych, czyli około 5-proc. ogólnej liczby prawników w tym państwie. W odczuciu tamtejszego samorządu prawników skazujące wyroki wobec ich członków są absolutnie bezpodstawne. Do oskarżenia adwokata wystarczy fakt, że klient nie zgadza się na wcześniej uzgodnione honorarium i zgłasza władzom fałszywe doniesienie o żądaniu przez pełnomocnika kwot niezgodnych z prawem. Adwokaci mają bardzo utrudniony dostęp do klientów przebywających w więzieniach, są poniżani przez służbę więzienną, nie mogą rozmawiać z klientem w warunkach zapewniających zachowanie poufności. To tylko niektóre przykłady naruszania prawa w Gruzji.

Armenia i Ukraina.

Jednym z problemów dotykających adwokatów w Armenii i na Ukrainie są częste, bezprawne działania milicji, która dokonuje nieuzasadnionych zatrzymań, aresztowań i przeszukań w firmach prawniczych i domach prawników. Samorządy zawodowe tych państw zorganizowały stałe grupy interwencyjne, które po otrzymaniu sygnału bezzwłocznie przybywają na miejsce zdarzenia, aby przeciwdziałać naruszaniu prawa przez funkcjonariuszy służb porządkowych.

Kolejnym problemem ukraińskim jest fakt, iż istnieje tam kilka organizacji prawniczych podlegających starym przepisom niezgodnym ze standardami wypracowanymi w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Nowy akt prawny administracja prezydencka przygotowuje bez konsultacji ze środowiskiem prawniczym.

Innym zagrożeniem jest oferowanie przez osoby bez uprawnień zawodowych, a nawet bez wykształcenia prawniczego, usług bardzo niskiej jakości, co szkodzi obywatelom i wizerunkowi zawodu. Pewnym, chociaż zmniejszającym się problemem, jest korupcja, zwłaszcza na wyższych szczeblach administracji.

Mołdowa.

Według relacji przedstawicielki adwokatury tego kraju największym zagrożeniem praworządności jest korupcja wśród sędziów i współpracujących z nimi funkcjonariuszy Ministerstwa Sprawiedliwości.

***

Jak wynika z relacji kolegów, sytuacja samorządów prawniczych w krajach objętych projektem Partnerstwa Wschodniego jest zróżnicowana, jednak nawet w przypadku Ukrainy, w której najbardziej zaawansowane są reformy wymiaru sprawiedliwości, warunki działania prawników są dalekie od zasad powszechnie obowiązujących w Unii. Dlatego niezbędne jest współdziałanie z nimi oraz wspieranie wysiłków samorządów, jak i indywidualnych prawników w ich dążeniu do praworządności. Obecnie pracujemy nad uzgodnieniem form pomocy i współpracy z krajami objętymi projektem.