Elektroniczne postępowanie upominawcze zostało wprowadzone, aby maksymalnie uprościć i przyspieszyć możliwość uzyskania przez wierzyciela tytułu wykonawczego w sprawach, których przedmiotem są roszczenia pieniężne. Pozew wnoszony jest drogą elektroniczną do e-sądu (Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie, VI Wydział Cywilny), klauzula wykonalności nadawana jest natomiast nakazowi zapłaty z urzędu niezwłocznie po jego uprawomocnieniu się. W praktyce postępowanie to znalazło zastosowanie w szczególności przy dochodzeniu wierzytelności od klientów przez podmioty masowo świadczące usługi, np. koncerny telekomunikacyjne lub energetyczne lub fundusze sekurytyzacyjne, które nabyły wierzytelności od takich podmiotów. Postępowanie to często jest stosowane w odniesieniu do wierzytelności spornych lub przedawnionych.
Nakazy zapłaty często wysyłane są przez e-sąd na nieaktualne adresy dłużnika
Niestety w praktyce nakazy zapłaty (wraz z odpisami pozwów) często wysyłane są przez e-sąd na nieprawidłowe lub nieaktualne adresy zamieszkania dłużników. W takiej sytuacji sąd uznaje nakaz zapłaty za skutecznie doręczony adresatowi, gdy po dwukrotnej awizacji upłynie termin jego odbioru z urzędu pocztowego (art. 139 k.p.c.), bądź gdy przesyłka listowa zostanie odebrana przez osobę zastaną przez listonosza pod nieprawidłowym adresem (bądź odebrana przez dozorcę lub administrację domu).
O tym, że zostało przeciwko niemu wytoczone powództwo, dłużnik dowiaduje się dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego. Najczęściej ma to miejsce, gdy komornik dokona zajęcia rachunku bankowego dłużnika lub jego wynagrodzenia za pracę. Nieskuteczne doręczenie dłużnikom pozwów wraz z nakazami zapłaty faktycznie pozbawia ich możliwości obrony swoich praw. Wobec zaś zajęcia komorniczego niejednokrotnie decydują się oni na zapłatę dochodzonej należności nawet wtedy, gdy dług jest przeterminowany bądź nienależny. W takim przypadku dłużnik może podjąć skutecznie obronę na etapie postępowania egzekucyjnego. Po pierwsze, dłużnik może wnieść do SO w Lublinie za pośrednictwem e-sądu zażalenie na postanowienie tego sądu nadające nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności (art. 795 k.p.c.). Klauzula wykonalności została bowiem nadana nakazowi zapłaty, który się nie uprawomocnił. Warunkiem skuteczności doręczenia zastępczego nakazu zapłaty jest prawidłowy adres dłużnika, czyli taki adres, pod którym dłużnik faktycznie zamieszkuje. Warunek ten nie został w opisanej sytuacji spełniony, nie sposób więc uznać, że nakaz zapłaty stał się prawomocny, skoro dłużnik nie miał możliwości jego zaskarżenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1998 r., sygn. akt III CKN 620/97; SN z 22 marca 1995 r., sygn. akt II CRN 4/95). Co do zasady, zażalenie to powinno zostać wniesione do e-sądu w terminie 7 dni od daty doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego (art. 795 § 2 k.p.c.). Wobec braku prawidłowego adresu zamieszkania dłużnika, także to zawiadomienie niestety nie zostałoby mu skutecznie doręczone. Zgodnie jednak z orzecznictwem SN dłużnik może wnieść zażalenia na postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności jeszcze przed doręczeniem mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji (uchwała SN z 5 maja 1988 r., III CZP 29/88). Zażalenie takie podlega opłacie sądowej w kwocie 30 PLN. Co istotne, jednocześnie z zażaleniem dłużnik powinien wnieść o zawieszenie przez sąd postępowania egzekucyjnego (art. 821 § 1 k.p.c.).
Inną możliwością obrony jest wystąpienie przez dłużnika do e-sądu z wnioskiem o uchylenie przez ten sąd na zasadzie art. 359 § 1 k.p.c. klauzuli wykonalności z urzędu, uchylenie postanowienia o uznaniu nakazu zapłaty i pozwu za prawidłowo doręczone oraz zarządzenie ponownego doręczenia pozwanemu (dłużnikowi), na wskazany adres, pozwu oraz nakazu zapłaty. We wniosku takim należałoby jednocześnie złożyć sprzeciw od nakazu zapłaty.
