Kontrola skarbowa ściga przestępstwa podatkowe coraz skuteczniej

W wakacje rusza kolejna edycja akcji „Weź paragon". Czy tego typu kampanie przynoszą spodziewane efekty?

Andrzej Parafianowicz:

Zdecydowanie tak. Dowodem na to jest coraz szersza grupa zarówno organizacji pozarządowych, jak i przedsiębiorców zgłaszających swój akces do współudziału w tej akcji. Zależy nam, żeby sprzedawcy zgodnie z przepisami rejestrowali obrót na kasach fiskalnych, co oznacza oczywiście wzrost wpływów do budżetu. Ważnym celem akcji jest też edukacja nie tylko sprzedawców, ale i klientów.

Co grozi nieuczciwym handlarzom?

Oczywiście sankcje karne skarbowe. Kara grzywny za brak użycia kasy albo brak wydania paragonu wynosi co do zasady od 150 zł do 30 tys. zł, kwota mandatu może wynieść do 3 tys. zł. Co ważne, nie ma znaczenia kwota uszczuplonego podatku, lecz sam brak respektowania przepisów. Wymierzona kara musi uświadomić nieopłacalność takich zachowań. Na przykład w trakcie ubiegłorocznej letniej akcji pracownicy administracji skarbowej wymierzyli ponad 25 tys. mandatów na łączną kwotę ok. 6,4 mln zł. Działaniami zostało objętych ok. 130 tys. przedsiębiorców. W 12 proc. przypadków stwierdzono naruszenia przepisów w zakresie ewidencji sprzedaży na kasie.

Jednak nie kwota wystawionych mandatów jest najważniejsza.

Proszę sobie wyobrazić kwotę, jaka mogłaby systematycznie zasilać budżet państwa, gdyby wszyscy uczciwie wykazywali obroty i płacili podatki. Na przykład w pewnej miejscowości na Półwyspie Helskim wystarczyła tylko prewencyjna obecność oznakowanego patrolu kontroli skarbowej, żeby na jednym z sezonowych stoisk dzienny obrót zarejestrowany przez kasę fiskalną wzrósł z dotychczas wykazywanych 700 zł do 14 tys. zł. Dlatego akcje będą kontynuowane, ponieważ jest to jeden ze sposobów wspierania uczciwej konkurencji i likwidacji szarej strefy.

Wiadomo jednak, że główne zadania kontroli skarbowej i podatkowej koncentrują się na innych obszarach. Ile wynoszą wpływy do budżetu z tego tytułu?

W 2011 r. przeprowadzono ponad 140 tys. kontroli, a kwota ustaleń podatkowych nieprawidłowości wyniosła nieco powyżej 4 mld zł. Tylko z tytułu dobrowolnych korekt deklaracji złożonych przez podatników do budżetu państwa wpłynęło ponad 800 milionów złotych, co stanowi wzrost w odniesieniu do roku 2010 o prawie 27 proc. (632 mln zł). Co ważne, w ciągu dwóch ostatnich lat koszty działalności urzędów utrzymują się na tym samym poziomie, podczas gdy wysokość kwoty wpłacanych do budżetu w efekcie przeprowadzonych kontroli systematycznie rośnie. Na przykład w ubiegłym roku wpływy te przewyższyły koszty naszej działalności o około 75 proc., co oznacza, że administracja skarbowa w pełni zarabia na swoje utrzymanie.

Kto może w przyszłości spodziewać się kontroli?

Nadal będziemy sprawdzać te obszary, które w poprzednich latach uznano za najważniejsze z uwagi na częstotliwość występowania nieprawidłowości oraz wielkość potencjalnych strat podatkowych. Do naszych priorytetów należą niezmiennie przestępczość paliwowa, oszustwa w zakresie podatku VAT w obrocie wewnątrzwspólnotowym, czyli tak zwane przestępstwa karuzelowe, szara strefa oraz wyłudzenia podatku VAT poprzez fikcyjne faktury. Jeśli chodzi o osoby fizyczne, sprawdzamy oczywiście nieujawnione dochody oraz niezarejestrowaną działalność gospodarczą, w tym prowadzoną przez Internet.

Czy zmieniła się forma przeprowadzania kontroli?

Zerwaliśmy z tradycją chodzenia na kontrole, np. do firm. Najpierw analizujemy, jak duże jest w danym obszarze ryzyko wystąpienia nieprawidłowości. Skuteczność naszych działań zależy od ciągłego monitoringu obrotu gospodarczego, obserwacji pojawiających się tendencji i negatywnych zjawisk prowadzących do uszczupleń należności Skarbu Państwa. Dlatego kontrola skarbowa musi się wykazywać elastycznością. Poddajemy systematycznej analizie dotychczasowe działania, aby coraz lepiej radzić sobie z nowymi rodzajami ryzyka. Uwzględniamy zarówno zmiany podyktowane przez ewoluujący rynek, jak i dokonane zmiany legislacyjne.

Czy któreś z tych nadużyć powtarzają się częściej niż dotychczas?

Szczególnie niebezpiecznym zjawiskiem jest wprowadzanie do obrotu tzw. fikcyjnych faktur opisujących nieistniejące zdarzenia gospodarcze, które zostały wystawione wyłącznie w celu wyłudzenia prawa do odliczenia VAT albo zwiększenia kosztów uzyskania przychodu. W minionym roku ujawniliśmy prawie 120 tys. szt. fikcyjnych faktur na łączną kwotę prawie sześciu miliardów złotych.

Od początku 2011 r. przedsiębiorcy mogą wysyłać faktury drogą elektroniczną. Czy miało to wpływ na zwiększenie nieprawidłowości?

Jak dotąd nie mieliśmy takich sygnałów, mimo że obserwujemy coraz większe zainteresowanie przedsiębiorstw fakturami elektronicznymi. Jesteśmy jednak przygotowani do ich kontroli. W tym celu będziemy wykorzystywać specjalistyczne narzędzia, takie jak ACL lub IDEA umożliwiające automatyzację kontroli faktur, w tym również przetwarzanie tzw. trudnych formatów danych. Sprawdzanie dokumentów elektronicznych co do zasady nie odbiega od kontroli dokumentów tradycyjnych. Dzięki zastosowaniu technik informatycznych kontrola jest efektywniejsza i szybsza.

W obu przypadkach jej celem jest ustalenie, czy dokumenty odzwierciedlają rzeczywiste transakcje. Forma przesłania faktury jest w tym kontekście nieistotna.

W 2011 r. zmieniły się też przepisy VAT w zakresie handlu złomem. Czy zgodnie z oczekiwaniami wpłynęło to na zmniejszenie liczby nadużyć?

Wprowadzenie od 1 kwietnia 2011 r. mechanizmu samoobliczania VAT przez nabywcę złomu (tzw. reverse charge mechanism) niewątpliwie ograniczyło oszustwa w handlu złomem. Wskazują na to doświadczenia innych państw, które wcześniej zdecydowały się na takie rozwiązanie. Potwierdzenie tego na podstawie ustaleń kontroli jest w tej chwili niemożliwe, biorąc pod uwagę fakt, że dopiero kontrole prowadzone w roku bieżącym obejmują okres poprzedniego roku i lata wcześniejsze. Na ewentualne wnioski co do skutków wprowadzenia reverse charge trzeba poczekać do ich zakończenia.

Jakie są wyniki wykrywania tzw. przestępstw karuzelowych?

W posiadanych przeze mnie informacjach statystycznych o ustaleniach kontroli w zakresie VAT nie wyróżnia się danych wynikających z tzw. oszustw typu karuzelowego. Od pewnego czasu administracja skarbowa dysponuje efektywniejszymi niż dotychczas narzędziami w zwalczaniu tego typu przestępstw i innych z udziałem tzw. znikającego podatnika. Pracownicy naszego resortu aktywnie uczestniczą także w międzynarodowej współpracy w ramach sieci Eurofisc. Obejmuje ona wszystkie kraje UE, a jednym z obszarów roboczych Eurofisc jest wymiana informacji odnośnie do podmiotów związanych z oszustwami typu znikający podatnik, w tym karuzelowych. Wymieniamy także wiedzę o nowych schematach oszustw i zdiagnozowanych obszarach ryzyka.