Rzadkowski: Do czego jest potrzebny egzamin notarialny

Notariusz oprócz tego, że jest przedsiębiorcą prywatnym w zakresie prowadzenia własnej kancelarii, jest jednak przede wszystkim osobą, której powierzono funkcję publiczną. Wykonywanie tego zawodu w istocie swej sprowadza się do codziennego angażowania autorytetu państwa. Stąd bierze się niezgoda rejentów na obniżanie wagi ich profesji i sprowadzanie jej do działalności komercyjnej. Państwo, nakładając na obywateli przymus notarialny, niejako zobowiązało się do zagwarantowania każdemu z klientów kancelarii notarialnych jednakowo wysokiego poziomu usług. Z tego względu  nie można dopuszczać do obniżenia wymogów wobec adeptów zawodu.

Powody rezygnacji

Tymczasem podczas tegorocznych obrad zespołu doszło do kilku trudnych do wytłumaczenia sytuacji. Po pierwsze zgodnie z artykułem 74 prawa o notariacie w skład zespołu wchodzi siedem osób, których wiedza i doświadczenie dają rękojmię prawidłowego przygotowania egzaminu. Są to czterej przedstawiciele ministra sprawiedliwości oraz trzej notariusze delegowani  przez Krajową Radę Notarialną. W tym roku przewodniczący zespołu dopuścił do aktywnego udziału w posiedzeniu jeszcze jedną, nieupoważnioną do tego osobę. Notariusze uczestniczący w pracach zespołu jednomyślnie stwierdzili, że była ona mocno zaangażowana w dyskusję nad merytoryką zagadnień egzaminacyjnych oraz sugerowała znaczące zmiany w treści proponowanych zadań. Już samo delegowanie przez ministra do prac w zespole kogokolwiek ponad siedmiu członków określonych rozporządzeniem rodzi pytanie o zgodność tego trybu działania z literą prawa, zaś aktywny udział w pracach zespołu osoby niewchodzącej w jego skład może się stać elementem pozwalającym kwestionować ważność całego egzaminu. Stanowi to wyraźne naruszenie formalnych zasad pracy zespołu.

Notariusze uczestniczący w posiedzeniu zespołu, podejmując decyzję o rezygnacji z udziału w jego pracach, kierowali się również troską o zagwarantowanie należytego poziomu egzaminu zawodowego. Z ich punktu widzenia szczególnie kontrowersyjna była forsowana przez stronę ministerialną propozycja projektu aktu notarialnego, jaki kandydaci do zawodu notariusza mieliby sporządzić podczas drugiego dnia egzaminu razem z opinią prawną. W ocenie reprezentantów  KRN  był on zbyt łatwy.  Biorąc pod uwagę fakt, że można za niego uzyskać taką samą liczbę punktów jak za projekt aktu, jaki zdający sporządza podczas pierwszego dnia egzaminu (tzw. duży akt), tak niski poziom trudności wydaje się nieracjonalny. Przyjęcie tej propozycji prowadzi do sytuacji, w której osoba, która za pierwszy, znacznie trudniejszy akt otrzyma ocenę negatywną, a za drugi – nieporównywalnie łatwiejszy – ocenę dobrą, zaliczy tę część egzaminu. W ocenie wszystkich notariuszy uczestniczących w pracach zespołu poziom trudności tych dwóch zadań musi być porównywalny, aby egzamin można było uznać za sprawiedliwy. Ma to o tyle istotne znaczenie, że według nowych zasad przewidzianych po wejściu w życie ustawy deregulacyjnej aplikanci w ogóle nie będą zdawali testu sprawdzającego ogólny poziom wiedzy prawniczej.

W interesie społecznym

Celem działań notariuszy nie jest uniemożliwienie przeprowadzenia egzaminu w terminie wrześniowym ani tym bardziej utrudnianie komukolwiek dostępu do zawodu. Jednakże w dobrze pojętym interesie społecznym leży, aby tytuł rejenta uzyskiwały osoby odpowiednio przygotowane do samodzielnego wykonywania tego zawodu. Koszty społeczne dopuszczenia do zawodu notariusza osób nieodpowiednio do tego przygotowanych mogą być bardzo wysokie i ujawnić się dopiero po wielu latach, wówczas gdy naprawienie błędu nie będzie już możliwe. Egzamin zawodowy powinien mieć taki stopień trudności, aby notariuszami zostawali najlepsi i najbardziej odpowiedzialni kandydaci do zawodu. Tak kwestia dostępu do zawodów prawnych rozwiązana jest w systemie amerykańskim uznawanym za najbardziej liberalny. Prawnikiem określonej specjalizacji  może tam zostać każdy, ale aby rozpocząć pracę w wybranej przez siebie profesji, konieczne jest zaliczenie bardzo trudnych egzaminów zawodowych. Nikt tego nie kwestionuje, a państwo dąży do tego, aby kryteria dostępu do zawodu były jak najbardziej przejrzyste, zaś zagadnienia do egzaminów  przygotowywane są przez najlepszych specjalistów w swoich dziedzinach.

Zdaniem KRN wrześniowy termin egzaminu notarialnego nie jest zagrożony. 10 czerwca odbyło się  posiedzenie Krajowej Rady Notarialnej i zostali wyznaczeni przedstawiciele notariatu do zespołu przygotowującego pytania. Mamy nadzieję, że po wznowieniu prac ich przebieg nie będzie budził zastrzeżeń formalnych, a podniesione wyżej argumenty notariuszy zostaną wzięte pod uwagę.

CV

Autor jest notariuszem, członkiem Rady Zarządzającej Międzynarodowej Unii Notariatu